gatoma - na tropie zabytków: Pieskowa Skała

sobota, 24 marca 2018

Pieskowa Skała - zamek

Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego, nad doliną Prądnika, we wsi Sułoszowa ( powiat krakowski, gmina Sułoszowa) wznosi się na wysokiej skale zamek o nazwie Pieskowa Skała. Zamek usytuowany jest przy starym trakcie handlowym prowadzącym z Krakowa na Śląsk.

Warownia ( jeszcze drewniana) w tej miejscowości, ale na wzgórzu Bukowiec, wzmiankowana była już w 1315 roku. Za jej fundatora uznaje się Henryka Brodatego.

W połowie XIV wieku król Kazimierz Wielki wybudował w jej pobliżu murowany zamek, stanowiący część łańcucha obronnych warowni Szlaku Orlich Gniazd, strzegących zachodnich granic państwa. Zamek składał się z części górnej ( usytuowanej na skale zwanej " Dorotką") oraz z części dolnej ( na terenie obecnego dziedzińca renesansowego zamku).

W 1377 roku Ludwik Węgierski oddał zamek w dzierżawę Piotrowi Szafrańcowi i w rękach tej rodziny pozostawał on do początku XVII wieku. Ród Szafrańców początkowo bardzo majętny z czasem coraz bardziej popadał w długi, głównie z powodu rozrzutnego i awanturniczego trybu życia kolejnych jego pokoleń. Paru przedstawicieli tego rodu trudniło się nawet rozbojem i alchemią.

Mimo skłonności do awanturnictwa i rozrzutności nie zaniedbywano samej warowni. W XV wieku rozbudowano jej system obronny wznosząc, między innymi, dwie baszty od wschodu, w tym jedną z bramą oraz dobudowano skrzydło południowe.

W XVI wieku, gdy właściciele Pieskowej Skały podnieśli swoje znaczenie na dworze królewskim, zamek rozbudowano i przekształcono z gotyckiej budowli w okazałą rezydencję renesansową. Powstał wówczas wewnętrzny dziedziniec z krużgankami oraz loggia widokowa. Rozbudowano także wschodnie skrzydło i nadbudowano skrzydło południowe wieńcząc je attykami. Założono ogród włoski,staw i zwierzyniec. Z tego okresu pochodzi wiele zachowanych ozdób i detali m.in. maszkarony, portale i herby.

Na początku XVII wieku rezydencja przechodzi na własność Macieja Łubnickiego a w połowie wieku na ród Zebrzydowskich. Zebrzydowscy rozbudowali zamek od wschodu, tworząc otoczone murami i bastionami podgrodzie. Wówczas powstała także barokowa brama z mostem zwodzonym.

Mimo dbałości o obronność zamku został on poddany szwedzkim wojskom w 1655 roku, podczas Potopu.

W kilkanaście lat później zamek przeszedł na własność Wielopolskich, którzy traktowali rezydencję jako zamek myśliwski, organizując w pobliskich lasach polowania. Z czasem zamek uległ zaniedbaniom a następnie został zniszczony przez pożar w 1718 roku. Po pożarze został odremontowany i przebudowany.Oszklono krużganki oraz zabudowano loggię a wieże otrzymały baniaste hełmy.

W połowie XIX wieku zamek przeszedł w ręce rodziny Mieroszewskich. W tym czasie był niszczony przez pożary oraz przez wojska rosyjskie podczas powstania styczniowego. Po tych wydarzeniach ponownie całe założenie przebudowano, tym razem w modnym stylu neogotyckim.

Pod koniec XIX wieku cały kompleks został jednak ponownie mocno zaniedbany. Przed całkowitą dewastacją uratowała go powstała w 1902 roku Spółka Akcyjna, która urządziła w murach zamku ekskluzywny pensjonat. Pensjonat ten działał od roku 1909 do wybuchu II Wojny Światowej.

Po zakończeniu działań wojennych i nacjonalizacji przekazano obiekt w 1950 roku Ministerstwu Kultury i Sztuki. Przystąpiono wówczas do remontu zamku i przywrócenia mu renesansowej formy. Odkryto między innymi loggię widokową, odtworzono dziedziniec z krużgankami oraz odsłonięto renesansowe detale dekoracyjne.

Obecnie zamek pełni funkcję muzeum wnętrz ( eksponaty pochodzą ze zbiorów wawelskich) oraz centrum wystawienniczego.

Warto też wspomnieć o dwóch ciekawostkach.

Nazwa Pieskowa Skała może pochodzić od niemieckiej nazwy Peskenstein ( skała psia ), która miała sugerować podobieństwo skały, na której wzniesiono zamek do kształtu psa.

Plenery zamkowe były wykorzystywane w wielu polskich filmach, w tym w " Janosiku" i w „Podróży za jeden uśmiech".