Wrocław - kościół św. Idziego

Najstarszą  świątynią Wrocławia jest, usytuowany na Ostrowiu Tumskim, niewielki kościół św. Idziego.

Jest to późnoromańska świątynia ceglana, pochodząca z XIII wieku. Budowla składa się z jednej nawy i prezbiterium zamkniętego trójbocznie. Sklepienie nawy wsparte jest na jednym filarze ( rekonstrukcja). Na zewnątrz korpus kościoła opinają szkarpy a elewacje zdobi fryz arkadkowy. Okna zakończone są półkoliście. W nawie zachował się jeden portal romański.

Kościół połączony jest z późniejszym budynkiem kapituły tzw. Brama Kluskową czyli arkadą wzniesioną w stylu gotyckim.

widok ogólny

widok od prezbiterium

prezbiterium

romański portal

głowice kolumn portalu

okno romańskie

portal renesansowy

kościół i Brama Kluskowa

Wojkowa - cerkiew św. Kosmy i Damiana

W górnej części wsi Wojkowa ( powiat nowosądecki, gmina Muszyna) w bardzo malowniczym miejscu, na sporym wzniesieniu, stoi dawna cerkiew grekokatolicka w typie łemkowskim.

Jest to drewniana budowla orientowana, trójdzielna z kwadratowym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, nawą oraz babińcem, nad którym umieszczono wieżę.

Cerkiew wzniesiono w latach 1790-1792 po pożarze poprzedniej świątyni. Ściany budowli o konstrukcji zrębowej są oszalowane, za wyjątkiem wieży krytej gontem, podobnie jak pierwotnie wszystkie ściany świątyni. Cerkiew nakrywa dach z blachy, podobnie jak baniaste hełmy wieży, nawy i prezbiterium. Do prezbiterium przylega zakrystia. Wszystkie okna cerkwi są kwadratowe.

We wnętrzu  świątyni zachował się niemal kompletny pierwotny ikonostas ( bez carskich wrót i drzwi diakońskich) z XVIII wieku. Ściany zdobi polichromia z początku XX wieku i z roku 1938.

Cerkwi towarzyszy drewniana dzwonnica słupowo- ramowa przykryta daszkiem z gontu.

Świątynię otacza niski murek wykonany z polnych kamieni.

Powyżej cerkwi zachował się stary cmentarz z kilkoma zachowanymi nagrobkami.

Po wysiedleniu ludności łemkowskiej w ramach akcji „ Wisła" cerkiew zaadoptowano na świątynię rzymskokatolicką i obecnie jest to kościół filialny parafii w Powroźniku.

widok ogólny

panorama

prezbiterium i mur

prezbiterium

elewacja południowa

okno z daszkiem

dzwonnica

dzwon

bramka

stary cmentarz

Frydman - kościół św. Stanisława

Jedna z ciekawszych świątyń polskiego Spisza jest kościół we Frydmanie ( powiat nowotarski, gmina Łapsze Niżne).

Kościół powstał w środku wsi prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku.

Wzniesiono go z kamienia a następnie otynkowano. Składa się z prostokątnej nawy, krótkiego, wielobocznie zakończonego prezbiterium z przyległą doń zakrystią. Nawę poprzedza od zachodu wieża a od strony  północnej dostawiono później do nawy ośmioboczną kaplicę z pięknym późnobarokowym wystrojem. Budowla zawiera wiele elementów gotyckich, w tym szkarpy, okna z maswerkami a wewnątrz sklepienie krzyżowo- żebrowe prezbiterium i portal gotycki w nawie.

W 1587 roku świątynia została przejęta przez wyznawców protestanckich i w ich rękach pozostawała do roku 1640. W tym czasie nadbudowano wieżę i zwieńczono ją renesansową attyką. Do 1781 roku na  górnej kondygnacji wieży umieszczona była drewniana hurdycja ( ganek straży).

W 1708 roku kościół został częściowo uszkodzony przez pożar. Po usunięciu jego skutków ( około 1750 roku ) zmieniono wystrój wnętrza świątyni na późnobarokowy. Wzniesiono wówczas także dzwonnicę, kaplicę przy nawie oraz mur z bramkami nakrytymi baniastymi hełmami.

Przy kościele istniał cmentarz.

Ciekawostką jest wczesnogotycka kamienna głowa umieszczona na elewacji zewnętrznej nawy, od strony północnej. Drugim elementem zwracającym uwagę jest okienko romańskie zakrystii. Jest to najstarszy element świątyni.

widok ogólny

panorama

zdjęcie archiwalne - Katalog Zabytków Sztuki w Polsce t.1

widok na fasadę - zdjęcie zbiory NAC

prezbiterium

elewacja południowa

dzwonnica i wieża

wieża

attyka wieży

wnętrze

okno gotyckie z maswerkiem

kaplica

dzwonnica

zdobienie dzwonnicy

mur z bramką oraz zabytkowy nagrobek

wczesnogotycka głowa

okno romańskie

Raba Wyżna - pałac Głowińskich

W rozległym parku w Rabie Wyżnej ( powiat nowotarski, gmina Raba Wyżna) został wzniesiony w latach 1900-1902 eklektyczny pałac z elementami secesji.

Budynek pałacu został zaprojektowany przez Konrada Kuhla, architekta i docenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, dla Jana Zdunia.

Jan Zduń otrzymał majątek w 1893 roku od swojej matki i znacznie go rozbudował oraz unowocześnił. Niestety niedługo cieszył się nową siedzibą, ponieważ kilka lat później (w 1906 roku) zginął na polowaniu.

W 1917 roku pałac stał się własnością córki Jana Zdunia, która wyszła za mąż za Kazimierza Głowińskiego. Odtąd pałac nazywany jest pałacem Głowińskich. W 1934 roku pałac został przekształcony w elegancki pensjonat dla zamożnych gości.

W czasie okupacji w dworze działała komórka konspiracyjna AK oraz tajne nauczanie Od 1943 roku majątkiem zarządzali Niemcy.

Po wojnie majątek przejął Instytut Zootechniki UJ a następnie przez Ośrodek Hodowli Zarodowej w Osieku. W latach 80-tych XX wieku w pałacu funkcjonował środek wczasowy.

W 1999 roku dawni właściciele odzyskali część majątku z budynkiem pałacu.

Pałac wzniesiono w miejscu wcześniejszego dworu drewnianego. Jest to budynek murowany, parterowy z trzykondygnacyjną wieżą na narożniku oraz z piętrowym skrzydłem. Całość ma plan nieregularny. Fasadę zdobią nieregularnie rozmieszczone okna, zakończone łukami półokrągłymi, oraz żeliwne balustrady. Bryłę zdobią dodatkowo schody i tarasy oraz przeszklone loggie.

Wokół pałacu rozciąga się park krajobrazowy założony  na początku XX wieku z podjazdem i pozostałościami fontanny.

Pałac według architekta Kuhla był częścią większego kompleksu. W jego skład wchodziła oranżeria ( ruina), spichlerz, czworak i stodoła.

Warto nadmienić, że w majątku działała pod koniec XIX wieku fabryka wódek zdrowotnych ( głównie winiaki). Pomagał w jej rozwoju, prawdopodobnie, dyrektor dóbr księcia Rainera w Izdebniku, którego córka była żoną Jana Zdunia. A jak wiadomo w Izdebniku produkowano znany na całą Galicję jarzębiak.

widok ogólny

panorama

zdjęcie archiwalne - zbiory NAC

elewacja frontowa

skrzydło piętrowe

wieża

elewacja tylna

widok z parku

okna

portal

data budowy

brama wjazdowa

ruiny oranżerii

budynek gospodarczy

Iwkowa - kościół cmentarny Nawiedzenia NMP

Usytuowany wśród pięknego starodrzewia kościół cmentarny w Iwkowej ( powiat brzeski, gmina Iwkowa) zaliczany jest do najstarszych kościołów w Małopolsce.

Świątynia pochodzi z 2 połowy XV wieku i powstała na miejscu starszej budowli z XIV wieku.

Jest to budowla drewniana, jednonawowa o konstrukcji zrębowej wzniesiona w stylu późnogotyckim, orientowana. Do nawy przylega trójbocznie zamknięte, węższe prezbiterium z późniejszą zakrystią. Od frontu do nawy dostawiono w 1619 roku niską wieżę, częściowo wtapiając ją w nawę tak, że nie przypomina wieży lecz przedsionek. Nawę i prezbiterium nakryto dachem dwuspadowym z gontu. Okna nawy umieszczono tylko od strony południowej.

Wnętrze świątyni nakrywa strop. Ściany pokrywa figuralna polichromia renesansowa z 1619 roku. Pod nią istnieją ślady polichromii gotyckiej.

Wyposażenie kościoła jest głównie barokowe. Są jednak elementy wcześniejsze np. gotycki krucyfiks w łuku tęczy, pochodzący z  XV wieku i towarzyszące mu rzeźby z XIV wieku. Ciekawostką jest zachowana kopia witrażu gotyckiego, pochodząca z XV wieku.

Na uwagę zasługują także dwa  portale z XV wieku zdobione gotyckim łukiem trójlistnym.

Obecnie kościół pełni funkcję kaplicy cmentarnej.

widok ogólny

panorama

elewacja południowa

wieża-przedsionek

widok na prezbiterium

prezbiterium

zakrystia

wnętrze

ołtarz główny

renesansowa polichromia

postać króla

zacheusz

łuk tęczowy

Grupa Ukrzyżowania

chór i organy

portal z łukiem trójlistnym

portal boczny