czwartek, 29 października 2020

Jurków - kościół Przemienienia Pańskiego

 Niewielki kościół w Jurkowie ( powiat brzeski, gmina Czchów), usytuowany przy ruchliwym rondzie, jest budowlą z około 1578 roku. Obecnie pełni funkcję świątyni filialnej parafii w Jurkowie.

 Jest to jednonawowa  budowla drewniana kryta dachem gontowym. Posiada nie wyodrębnione z nawy prezbiterium zamknięte trójbocznie. Nawę poprzedza przedsionek dobudowany w XX wieku.

 

Wnętrze nakrywa strop a ściany obite zostały boazerią. Wyposażenie jest barokowe w tym ołtarz główny pochodzący z XVII wieku.

 

Najcenniejszym zabytkiem kościoła są skrzydła gotyckiego tryptyku z XV wieku z postaciami św. Katarzyny i św. Stanisława ( awersy) i Matki Boskiej Bolesnej oraz Chrystusa Bolejącego ( rewersy) i renesansowy obraz Chrystusa niosącego krzyż.

 

Kościół otacza starodrzew.


widok ogólny

panorama
elewacja południowa

zdjęcie archiwalne - Fotopolska

elewacja północna

prezbiterium

okna

sygnaturka z datą

ołtarz

sobota, 24 października 2020

Łużna - Pustki- cmentarz wojenny numer 123

Na malowniczym wzgórzu zwanym Pustki w miejscowości Łużna ( powiat gorlicki, gmina Łużna) znajduje się jedno z najciekawszych cmentarnych założeń przestrzennych w Polsce.

 Jest nim cmentarz wojenny numer 123 z czasów I Wojny Światowej, największy cmentarz okresu Wielkiej Wojny w Galicji Zachodniej.

 

Autorem projektu nekropolii jest polski rzeźbiarz Jan Szczepkowski. Na cmentarzu zostali pochowani żołnierze polegli podczas walk, które rozegrały się w rejonie Łużnej w dniach 2 i 3 maja 1915 roku w ramach pierwszej fazy tzw. Operacji Gorlickiej. Bitwa rozegrana pomiędzy wojskami rosyjskimi a sprzymierzoną armią austro-węgierską i niemiecką, zwycięska dla wojsk sprzymierzonych, spowodowała przełamanie frontu i wycofanie wojsk rosyjskich na wschód. Zwycięstwo to okupione zostało jednak ogromnymi stratami po obu stronach. W bitwie zginęło ogółem ponad 1300 żołnierzy.

 

Po zakończeniu walk postanowiono w tym miejscu pochować ofiary bitwy, tworząc na stokach wzgórza rozległą nekropolię.

 

Cmentarz zajmuje obszar ponad 29 hektarów i ma kształt nieregularnego trapezu. Prowadzi do niego od frontu wejście z bramą ( nieczynna) ujętą w dwa słupy zwieńczone stylizowanymi hełmami. Brama jest częścią ogrodzenia wykonanego z kamiennych słupków i drewnianych sztachet. Na wprost wejścia znajduje się pomnik w kształcie kamiennego sarkofagu.

 

Obszar cmentarza podzielony jest na 16 kwater, według przynależności narodowej i pułkowej. Znajduje się tutaj 829 grobów pojedynczych oraz 46 grobów zbiorowych. Każda mogiła ma kamienne obramienie oraz drewniany krzyż. Na cmentarzu spoczywa 1200 żołnierzy narodowości węgierskiej, polskiej, czeskiej i słowackiej oraz Austriacy, Niemcy i Rosjanie. Warto zwrócić uwagę, że w Łużnej pochowano najwięcej żołnierzy węgierskich poza Republiką Węgier.

 

Szczyt wzgórza zdobi imponująca kaplica nazywana gontyną, autorstwa słowackiego architekta Dusana Jurkovica, zaprojektowana z nawiązaniem do stylu starosłowiańskiego i ludowego z rejonu Karpat. Stanowiła ona główny akcent nekropolii. Dwukondygnacyjna gontyna została wzniesiona w 1917 roku na planie krzyża. Wykonano ją z drewna na podstawie kamiennej. Ściany wnętrza zdobiła pierwotnie polichromia i bogata dekoracja rzeźbiarska oraz pokaźna rzeźba Chrystusa dźwigającego krzyż. Niestety kaplica spłonęła w 1985 roku w niewyjaśnionych okolicznościach. Odbudowana została jednak, według zachowanych oryginalnych planów, w roku 2014, ale już bez ołtarza i dekoracji rzeźbiarskiej.

 

Razem z odbudową dawnej kaplicy miała miejsce rewitalizacja całego założenia. Oczyszczono teren z przesłaniających kaplicę- gontynę drzew, wyremontowano alejki oraz uporządkowano mogiły.

widok ogólny

panorama

brama cmentarza

kwatery mogił

cmentarz - zdjęcie archiwalne - zbiory NAC

alejka

tarasy i alejki

rzędy mogił

mogiły

mogiły i gontyna

widok ze wzgórza

żołnierze austro-węgierscy

mogiła zbiorowa

żołnierz niemiecki

żołnierz pochodzenia żydowskiego

mogiły Rosjan

mogiła żołnierza węgierskiego

mogiła żołnierza polskiego

obelisk - dar wojska węgierskiego

tablica na obelisku

mogiła polskiego żołnierza ufundowana przez rodzinę

kamienny krzyż

obelisk nad mogiłą zbiorowa żołnierzy austriackich

jeden z obelisków

obelisk w kształcie kolumny

pomnik z koroną św. Stefana

widok na gontynę

gontyna - zdjęcie archiwalne - zbiory NAC

gontyna-rekonstrukcja

elewacja boczna gontyny

fragment elewacji tylnej

zwieńczenie

drzwi do gontyny

filar

detal

balustrada tarasu

poniedziałek, 19 października 2020

Stara Wieś - kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

W centrum miejscowości Stara Wieś ( powiat bielski, gmina Wilamowice), na wzgórzu przy cmentarzu, wznosi się drewniana świątynia otoczona starodrzewiem. 

Kościół powstał z fundacji Krzysztofa Biberstein- Starowiejskiego w 1522 roku ( data na południowym portalu nawy) w stylu późnogotyckim. 

Jest to jednonawowa budowla z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, otoczony sobotami, częściowo zabudowanymi, w których znajdują się stacje Drogi Krzyżowej z 1901 roku. Od zachodu bryłę wzbogaca wieża z tego samego okresu, o konstrukcji słupowej, zwieńczona izbicą ( nieco przekształcona w XIX wieku). Do prezbiterium przylega prostokątna zakrystia a do nawy niewielka kruchta. W XVIII wieku dach nawy zwieńczono baniastą sygnaturką a wnętrze uległo barokizacji. 

W pierwszej połowie XX wieku kościół nieco przebudowano a dach pokryto szpecącym świątynię eternitem, który zmieniono w latach 2000-2001 na gont, tak jak było pierwotnie. 

Okna oświetlają wnętrze tylko od strony południowej. Zwraca uwagę bogata snycerka obramowań okien, ganku przed głównym wejściem oraz portali wejściowych. 

Wnętrze pokrywają stropy a zdobi je renesansowa polichromia z motywem kasetonów. Ściany prezbiterium i nawy pokryte są  polichromią ornamentalną z motywami pilastrów, kotar i roślin. Z pierwotnego wystroju zachowały się dwa portale późnogotyckie z łukiem w kształcie oślego grzbietu. 

W barokowym ołtarzu głównym umieszczono m.in. fragment późnogotyckiego tryptyku z XVI wieku z przedstawieniem Matki Boskiej na złotym tle oraz obraz Ukrzyżowania malowany na desce, również z tego okresu. 

Pod sobotami od strony północnej znajdują się kamienne płyty nagrobne dawnych właścicieli wsi, przeniesione z wnętrza świątyni. 

Kościół sąsiaduje z zabytkowymi budynkami plebanii i dawnej szkoły parafialnej.

widok ogólny

zdjęcie archiwalne z 1937 roku - Fotopolska

panorama

widok od prezbiterium

prezbiterium- zdjęcie Katalog Sztuki w Polsce t.1

prezbiterium i soboty

elewacja południowa

elewacja południowa- zdjęcie archiwalne  Fotopolska

widok na fasadę

wieża

izbica wieży

widok na elewację północną

wejście

okno

wejście boczne

wnętrze sobót

stacja Drogi Krzyżowej

wnętrze

widok na ołtarz główny

ołtarz główny

tryptyk - fragment

pozostałości starej polichromii

renesansowa polichromia stropu

chór

fragment polichromii roślinnej

polichromia figuralna

belka tęczowa

ambona
szafa rzeźbiona

kropielnice


płyta nagrobna w sobotach

napis na płycie

druga płyta nagrobna


epitafium

nagrobki przy kościele

nagrobek

                                                                  dawna szkoła