gatoma - na tropie zabytków: lutego 2019

środa, 27 lutego 2019

Kraków kościół św. Augustyna i klasztor norbertanek

Kościół i klasztor na krakowskim Zwierzyńcu zostały wzniesione w II połowie XII wieku dla sprowadzonych tutaj z Czech, przez rycerza Jaksę Gryfitę z Miechowa, norbertanek.

Założenie klasztorne, początkowo drewniane, spłonęło podczas najazdu Tatarów w 1241 roku i zostało przez zakonnice opuszczone.

W czasie kolejnej odbudowy, w kilkanaście lat po najeździe tatarskim, obok budynków drewnianych powstały także budynki murowane. Z tego okresu zachował się późnoromański portal i fragmenty fryzu arkadkowego na elewacji północnej.

Obecna barokowa bryła klasztoru i kościoła jest wynikiem przebudowy kompleksu, która miała miejsce na przełomie XVI i XVII wieku. Autorami tej przebudowy byli artyści włoscy, w tym znany architekt królewski Jan Trevano. Jednak wkrótce klasztor wraz z kościołem ponownie zostały zniszczone, tym razem przez wojska szwedzkie w czasie Potopu. Szybko jednak całość została odbudowana.

Kościół składa się z jednej nawy nakrytej sklepieniem krzyżowo-żebrowym oraz prosto zakończonego, węższego prezbiterium. W XVIII wieku otrzymało ono jednorodny wystrój klasycystyczny z dekoracją stiukową i kolumnadą w prezbiterium.

Wokół dziedzińca przy kościele zgrupowane są budynki klasztorne z różnych okresów. Całość otaczają fortyfikacje z XVII wieku z wieżą i basztami ( nie miały one jednak charakteru obronnego).

Z klasztorem związany jest jeden z najstarszych zwyczajów wielkanocnych. Co roku w Poniedziałek Wielkanocny odbywa się tutaj tradycyjny odpust zwany Emaus a w oktawę Bożego Ciała wyrusza spod klasztoru na Rynek słynny Lajkonik ubrany w strój zaprojektowany przez Stanisława Wyspiańskiego.

widok ogólny

panorama

zdjęcie archiwalne- Fotopolska

widok na kościół

wieża

szczyt prezbiterium

prezbiterium

romański portal

kolumienki portalu

wnętrze kościoła

sklepienie

kolumnada prezbiterium

widok na nawę i prezbiterium

ambona

ołtarz bł. Bronisławy

ozdobna krata

epitafium

posągi

brama na dziedziniec

dziedziniec wewnętrzny

mury z attyką

mury klasztoru

zabudowania klasztoru

piątek, 22 lutego 2019

Gdańsk - Dom Uphagena

Przy ulicy Długiej w Gdańsku stoi zabytkowa kamienica, będąca od 1775 roku własnością Uphagenów, bogatej rodziny kupieckiej. Została zakupiona przez Johanna Uphagena bibliofila i historyka oraz rajcy miejskiego i przebudowana w stylu klasycyzującego baroku.

Kamienica składała się z korpusu głównego, oficyn i wewnętrznego podwórka. Trzyosiowa fasada z pięknym portalem otrzymała modny wówczas wygląd rokokowy. Na portalu umieszczono herb właścicieli oraz datę (1776 rok).

Wnętrza kamienicy utrzymane są w stylistyce wnętrz mieszczańskich z XVIII wieku. Do ważniejszych pomieszczeń należą Sień z Małym Kantorem i Herbaciarnią na antresoli dekorowaną motywami chińskimi oraz reprezentacyjne schody. Na piętrze umieszczono m.in. Salon z białymi boazeriami i Dużą Jadalnię. Skrzydło boczne zajmują trzy amfiladowe pokoje: Pokój Muzyczny, Pokój Owadów i Pokój Kwiatów.

Na parterze oficyn znajdują się pomieszczenia gospodarcze i kuchnia.

Kamienica była własnością rodziny Uphagenów ( jako siedziba Związku Rodzinnego) nieprzerwanie do 1945 roku, ale od 1910 roku została wydzierżawiona miastu z przeznaczeniem na muzeum. Niestety działania wojenne w marcu 1945 roku spowodowały spalenie budynku i zniszczenie większości oryginalnego wyposażenia ( zachowały się boazerie, drzwi, supraporty oraz trzy piece kaflowe).

W latach 50-tych XX wieku postanowiono budynek odbudować ( bez oficyn) a w kilkadziesiąt lat później zrekonstruowano wnętrza.

W roku 1998 zostało ponownie otwarte muzeum wnętrz mieszczańskich i jest to jedyna w Polsce placówka udostępniająca wnętrza mieszczańskie z XVIII wieku.

fasada kamienicy

rokokowy portal

herb Uphagenów

schody paradne

ściany Herbaciarni od strony sieni

Salon Wielki

Duża Jadalnia

kredens

Pokój Muzyczny

dekoracja Pokoju Muzycznego

dekoracja sufitu Pokoju Muzycznego

Pokój Kwiatów

Mała Jadalnia

dekoracja drzwi Pokoju Owadów

fragment dekoracji drzwi

drzwi Pokoju Kwiatów

boazeria

piec

biały piec rokokowy

medalion

drzwi podwórka

studnia

niedziela, 17 lutego 2019

Dębno Podhalańskie - kościół św. Michała Archanioła

Późnogotycki kościół w Dębnie Podhalańskim ( powiat nowotarski, gmina Nowy Targ) należy do najcenniejszych zabytków architektury drewnianej w Polsce.

Został zbudowany w miejscu starszego kościoła około drugiej połowy XV wieku jako świątynia jednonawowa o konstrukcji zrębowej z węższym prezbiterium od wschodu, zakończonym ścianą prostą. W 1601 roku do nawy od zachodu dostawiono wieżę o konstrukcji słupowej, zwieńczoną izbicą. Całość bryły uzupełnia zakrystia przy prezbiterium, od strony północnej oraz dobudowana do nawy w XVII wieku kruchta południowa. Dodatkowo przy nawie i prezbiterium usytuowano, pochodzące z przełomu XVIII i XIX wieku zabudowane soboty ( zastąpiły wcześniejsze). Kościół nakrywa stromy dach jednokalenicowy z gontu.

Wnętrze świątyni, kryte stropem, oświetlają trzy okna od strony południowej.

Najcenniejszym elementem wystroju wnętrza jest unikatowa polichromia patronowa ( szablonowa) z około 1500 roku, jedyna zachowana w Europie kompletna polichromia na drewnie. Malowidła, wykonane temperą, pokrywają niemal całe wnętrze świątyni i składają się z 77 motywów w tym ornamentów roślinnych i geometrycznych oraz motywów figuralnych, w tym scen myśliwskich.

Wyposażenie wnętrza uzupełnia m.in. cenny tryptyk z początku XVI wieku z elementami renesansowymi, malowane gotyckie tabernakulum z drewna z XIV wieku, gotycki krucyfiks z 1380 roku ( najstarszy element świątyni) oraz trzy ostrołukowe portale.

Jako ciekawostkę warto podać, że w kościele przechowuje się unikatowe dzwonki ( cymbałki) z XV wieku oraz chorągiew wojenną z czasów Odsieczy Wiedeńskiej. W świątyni znajdował się także najstarszy obraz tablicowy w Polsce , pochodzący z około 1280 roku i przedstawiający św. Katarzynę i św. Agnieszkę ( obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie).

Inna ciekawostka pochodzi ze świata filmu. To w tym kościele nagrywano scenę ślubu Janosika z Maryną w znanym serialu o zbójniku.

Od 2003 roku kościół znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.