gatoma - na tropie zabytków: marca 2014

poniedziałek, 31 marca 2014

Piekary - neogotycki pałac

Niedaleko Liszek, w miejscowości Piekary (powiat krakowski, gmina Liszki) znajduje się jedna z najpiękniejszych budowli neogotyckich w Polsce.

Wzniesiona w latach 1857-1865, na zlecenie ówczesnego właściciela Piekar, znanego polityka, Alfreda Milieskiego, rezydencja ma charakter willi. Autorem projektu był znany krakowski architekt Filip Pokutyński. Przy tworzeniu projektu, architekt wykorzystał mury wcześniejszej budowli, z czasów Żeleńskich.

Pałac w Piekarach zaprojektowano we włoskim stylu neogotyckim z elementami neorenesansu. Bryła budynku ma kształt nieregularny. Ożywiona jest ponadto ryzalitami i piękną ośmioboczną wieżą w jednym z narożników. Budowlę wzbogacają tarasy oraz wieńczący całość krenelaż z małymi wieżyczkami.

Plan pałacu był bardzo przemyślany a wykonanie odznacza się dużą starannością.

Również wnętrze pałacu przyciągało uwagę dbałością o detale i bogactwem elementów, poczynając od ozdobnych stropów, wsporników, balustrad, drzwi po wykończenie obramień okien.

Rezydencję otaczał park w stylu romantycznym.

Pałac w Piekarach już u współczesnych wzbudzał zachwyt i nazywany był „ ozdobą okolicy”.

Spadkobiercy Alfreda Milieskiego, w wyniku zadłużenia majątku z powodu prowadzenia rozrzutnego trybu życia, zmuszeni byli go sprzedać w roku 1934 rodzinie Braunów.

Nowi właściciele przeznaczyli pałac na szpital dla nerwowo chorych.

W czasie wojny majątek został przejęty przez okupanta a po wojnie znacjonalizowany. Decyzja o nacjonalizacji mogła być także podyktowana tym, że podejrzewano rodzinę Braunów o kolaborację z Niemcami. Po przejęciu budynku umieszczono w nim szkołę a później inne instytucje, m.in. szpital psychiatryczny.

Powojenni użytkownicy nie dbali o zabytek, który ulegał dewastacji.

W 1995 roku, w kilka lat po opuszczeniu go przez szpital psychiatryczny, pałac wraz z parkiem i budynkami towarzyszącymi został sprzedany przez gminę Liszki w ręce prywatne. Decyzję o sprzedaży obiektu zaskarżyli jednak spadkobiercy rodziny Braunów, przedwojennych właścicieli. W 2001 roku sprzedaż została unieważniona.

Obecnie toczy się proces o odszkodowanie dla prywatnych nabywców posiadłości, których umowa sprzedaży została unieważniona.

Tymczasem pałac wraz z parkiem i zabudowaniami gospodarczymi coraz bardziej niszczeje.

widok ogólny

grafika

zdjęcie z około 2000 roku

panorama

elewacja główna i wejście

elewacja boczna

fragment wejścia bocznego

elewacja z tarasem

taras

krenelaż

wieża

zwieńczenie wieży

spichlerz

pozostałość parku

środa, 26 marca 2014

Marcyporęba - kościół św. Marcina

We wsi Marcyporęba ( powiat wadowicki, gmina Brzeźnica) znajduje się zabytkowy drewniany kościół o konstrukcji zrębowej, zbudowany w latach 1670-1672. Jest to prawdopodobnie trzecia świątynia powstała na tym miejscu.

Pierwotnie kościół miał bryłę bezwieżową składającą się z nawy i trójbocznego prezbiterium, charakterystycznych dla kościołów gotyckich. Całość nakrywał dach z gontu, zamieniony w latach 30-tych XX wieku na dachówkę a obecnie wykonany z blachy.

W XIX wieku dobudowano do świątyni kaplicę oraz postawiono obok klasycystyczną dzwonnicę. W drugiej połowie XX wieku dostawiono do korpusu kościoła wieżę z ostrosłupowym dachem i pochyłych ścianach.

Mimo kilku modernizacji kościół zachował swój, nawiązujący do gotyku, styl.

Wnętrze kościoła zdobią rokokowe ołtarze. Interesującym faktem jest, że w każdym z ołtarzy znajduje się wizerunek Maryi.

Do cennego wyposażenia świątyni należy drewniany krucyfiks z XV wieku znajdujący się na łuku tęczowym oraz szesnastowieczna chrzcielnica ( 1545) w kształcie kielicha z miedzianym nakryciem. Na uwagę zasługuje także rokokowa ambona.

W świątyni można zobaczyć dwa ciekawe portale. Jeden w kruchcie, pochodzący z XVII wieku, w tzw. typie długoszowskim oraz manierystyczny portal do zakrystii, z końca XVIII wieku.

Przy kościele zachowały się także kropielnice, w tym jedna z XVI wieku.

Po zachodniej stronie kościoła znajduje się grobowiec rodziny Bumów, właścicieli pobliskiej Kopytówki.

Ze świątynią w Marcyporębie związana jest ciekawa legenda.

Według niej, obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej, znajdujący się w ołtarzu głównym w bazylice OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej, pierwotnie przeznaczony był dla kościoła św. Marcina.

Jednak, kiedy pielgrzymi przenosili obraz z dworu w Kopytowce, gdzie się znajdował pierwotnie, do kościoła w Marcyporębie, zabłądzili we mgle, którą napotkali po drodze i trafili do Kalwarii Zebrzydowskiej. Zdecydowali, więc pozostawić obraz w klasztorze Bernardynów.

widok ogólny

wieża

prezbiterium

elewacja północna

kruchta

okna nawy

wejście

wnętrze

ołtarz główny

łuk tęczowy

krucyfiks

rokokowa ambona

chór

manierystyczny portal

portal "dlugoszowski"

chrzcielnica

napis łaciński na chrzcielnicy

polichromia współczesna

kropielnica z XVI wieku

kropielnica

grobowiec Baumanów

płyta na grobowcu

nagrobek przy kościele

piątek, 21 marca 2014

Imbramowice - klasztor norbertanek

Klasztor w Imbramowicach ( powiat olkuski, gmina Trzyciąż) ufundował biskup krakowski Iwo Odrowąż wraz ze swoim wujem komesem Imbramem w latach 1223-1226.

Pierwszą świątynią klasztorną był kościół murowany w stylu romańsko-gotyckim, wzniesiony kilkadziesiąt lat po zatwierdzeniu fundacji wraz z zabudowaniami klasztornymi, częściowo drewnianymi.

Po zniszczeniach w wyniku najazdów tatarskich postał, na przełomie XIV i XV wieku, drugi kościół, gotycki, który przetrwał do pożaru w 1710 roku a jego fragmenty zachowały się w murach obecnej budowli.

Wkrótce po wspomnianym pożarze postanowiono ufundować nowy kościół z fundacji między innymi ksieni klasztoru Zofii Grotówny. Przy jego wznoszeniu pracowali znani krakowscy artyści, tacy jak: architekt Kacper Bażanka, snycerz Antoni Frączkiewicz oraz malarz Wilhelm zwany Włochem. W efekcie powstała późnobarokowa świątynia jednonawowa z półkoliście zamkniętym od wewnątrz prezbiterium, od wschodu poprzedzonym chórem zakonnym. Front od zachodu zdobi kwadratowa wieża.

Skromna architektura i dekoracja zewnętrzna kościoła kryje pięknie zharmonizowane i zaskakująco bogate barokowe wnętrze. Nakrywa je sklepienie kolebkowe z lunetami, na gurtach.

Kościół ma sześć ołtarzy w tym ołtarz główny z oprawa architektoniczną w postaci kolumn. W jego tworzeniu wykorzystana została gra światła, padającego z ukrytych okienek na obraz w ołtarzu.

Podziałom architektonicznym podporządkowana jest także iluzjonistyczna polichromia wnętrza ( dokończona przez córkę, zmarłego w czasie trwania prac dekoratorskich Wilhelma Włocha).

Od południa towarzyszą świątyni jednopiętrowe zabudowania klasztorne z prostokątnym wirydarzem. Od zachodu i północy rozpościera się dziedziniec kościelny poprzedzony późnobarokową bramą arkadową z posągami i stojącym w pobliżu parterowym domem kapelana z pierwszej połowy XVIII wieku.

Do kompleksu zalicza się także budynki gospodarcze w tym spichlerz.

Jednym z cennych zabytków przechowywanych w klasztorze norbertanek jest obraz „ Madonna w girlandzie” z XVII wieku, przypisywany warsztatowi flamandzkiego artysty Jana Brueghela Starszego. Prawdopodobnie obraz był darem dla klasztoru.