Najstarszą budowlą Niepołomic (
powiat wielicki, gmina Niepołomice) jest kościół farny.
Wzniesiono go w latach 1350-1358
jako fundację króla Kazimierza Wielkiego.
Kościół, pierwotnie był budowlą
gotycką, dwunawową, w typie hali, podobnie jak inne kościoły fundacji króla (
Wiślica, Stopnica). Później był jednak wielokrotnie przebudowywany.
Obecnie jest to jednonawowa
świątynia z wielobocznie zamkniętym prezbiterium.
Prezbiterium wraz z przylegającą
do niego od północy zakrystią to najstarsze części kościoła. Nakryto je sklepieniami
krzyżowo-żebrowymi ze zwornikami w tym jeden jest gmerkiem kamieniarza. Ściany wewnętrzne prezbiterium zdobi,
częściowo zachowana, gotycka polichromia. We wnętrzu starej zakrystii zachowała się
polichromia fundacji Elżbiety Łokietkówny wykonana, prawdopodobnie, przez
artystów włoskich około 1370 roku.
Z czasów gotyckich przetrwały także; fragment witraża w oknie prezbiterium a także antepedium ołtarzowe znajdujące się obecnie w jednym z ołtarzy bocznych oraz portal z prezbiterium do starej zakrystii.
W 1596 roku, od strony południowej
kościoła dobudowana została, z inicjatywy Jana Branickiego, kaplica grobowa
rodziców fundatora. Kaplica swoją architekturą nawiązuje do kaplicy
Zygmuntowskiej na Wawelu i należy do typu kaplic kopułowych. Zaprojektował ją włoski architekt Santi Gucci a wykonał jego warsztat. Wewnątrz
zwraca uwagę bogaty wystój z dominującym elementem jakim jest z nagrobkiem Katarzyny i Grzegorza Branickich z klęczącymi postaciami zmarłych.
Na ścianie wschodniej kaplicy, zasłonięty przez ołtarz, znajduje się kamienny nagrobek Jana Czuryły, zmarłego w dzieciństwie syna starosty niepołomickiego. Nagrobek jest starszy od kaplicy.
Pierwotnie w kaplicy Branickich znajdowała się późnorenesansowa kamienna chrzcielnica. Jednak z czasem przeniesiono ja do prezbiterium i umieszczono w barokowej obudowie architektonicznej.
W XVII wieku do nawy kościoła od
strony północnej dobudowano kaplicę św. Boromeusza, fundacji wojewody
krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Jednocześnie wzniesiono od południa
zakrystię. W obu wnętrzach zachowały się stiuki pochodzące z warsztatu włoskiego sztukatora Giovanni Falconiego.
Gruntowna przebudowa kościoła pod
koniec XVII wieku, nadała świątyni charakter barokowy.
Kolejne zmiany zaznaczyły się głównie
w wystroju świątyni. W XIX i XX wieku powstały m.in. stiuki nawy oraz polichromia, wzorowana
na dekoracji Kościoła Mariackiego w Krakowie.
W 1837 roku wzniesiono obok
kościoła murowaną dzwonnicę.
Na murze prezbiterium, od północy,
można zauważyć tzw. ossuarium w postaci oszklonej gablotki z umieszczonymi we
wnętrzu kośćmi i czaszkami ludzkimi. Ma ono przypominać o istnieniu dawnego
przykościelnego cmentarza.
Na zewnętrznej ścianie prezbiterium widoczna jest płaskorzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego. Jest to pozostałość XVII - wiecznego epitafium.
Świątynie otacza murowane ogrodzenie z późnorenesansową bramką, prawdopodobnie projektu Santi Gucciego.
 |
| widok ogólny |
 |
| zdjęcie archiwalne - Fotopolska |
 |
| zdjęcie archiwalne - zbiory NAC |
 |
| panorama |
 |
| prezbiterium i kaplica Ogrojcowa |
 |
| widok na fasadę |
 |
| fasada |
 |
| portal wejściowy |
 |
| kaplica Branickich |
 |
| kaplica Lubomirskich |
 |
| herb Lubomirskich |
 |
| stara zakrystia |
 |
| okno manierystyczne |
 |
| wnętrze |
 |
| ołtarz główny |
 |
| sklepienie prezbiterium |
 |
| zwornik-gmerk |
 |
| fragment gotyckiego witraża |
 |
| pozostałości polichromii w prezbiterium |
 |
| chrzcielnica |
 |
| czasza chrzcielnicy |
 |
| obudowa chrzcielnicy |
 |
| stalle |
 |
| manierystyczny portal |
 |
| widok na chór |
 |
| ołtarz boczny |
 |
| gotyckie antepedium |
 |
| krucyfiks |
 |
| portal do starej zakrystii |
 |
| wnętrze starej zakrystii |
 |
| skepienie |
 |
| służka |
 |
| pozostałości polichromii |
 |
| postacie świętych dziewic |
 |
| postać kobieca |
 |
| fragment polichromii |
 |
| lawaterz |
 |
| portal do kaplicy Branickich |
 |
| wnętrze kaplicy |
 |
| kopuła |
 |
| nagrobek |
 |
| część główna nagrobka |
 |
| zwieńczenie |
 |
| postać Grzegorza Branickiego |
 |
| postać Katarzyny Branickiej |
 |
| detal |
 |
| fragment polichromii |
 |
| nagrobek dziecięcy- zdjęcie z www.sdm.upjp2.edu.pl |
 |
| wnętrze kaplicy Lubomirskich |
 |
| fragment dekoracji |
 |
| stiuki |
 |
| ossuarium |
 |
| płaskorzeźba - fragment dawnego epitafium |
 |
| widok na dzwonnicę |
 |
| dzwonnica |
 |
| manierystyczna bramka ogrodzenia |
 |
| zwieńczenie bramki |
