czwartek, 27 lutego 2020

Zakrzów- dwór

Co do okresu powstania dworu w Zakrzowie (powiat wadowicki, gmina Stryszów) istnieją pewne rozbieżności.

Powszechnie uważa się, że dwór został wzniesiony z inicjatywy Maurycego Montlearta w II połowie XIX wieku, ale istnieje także hipoteza, że powstał nieco później, już za czasów własności arcyksięcia Reinera Habsburga. Pod koniec XIX wieku majątkiem administrował, na zlecenie właściciela, Ludwik Selling, założyciel m.in. słynnej wytwórni jarzębiaku w Izdebniku.

Po I Wojnie Światowej „klucz izdebnicki” Habsburgów, do którego należał Zakrzów, został sprzedany Lwowskiemu Bankowi Ziemskiemu, który z kolei odsprzedał go w 1922 roku, wzbogaconemu na nafcie, przemysłowcowi, senatorowi RP Zygmuntowi Lewakowskiemu.

Nowy właściciel w 1927 roku budynek odrestaurował a majątek uczynił głównym ośrodkiem swoich dóbr. Po podziale majątku przez Zygmunta dobra zakrzowskie odziedziczył jego syn Karol, który przebywał w dworze do 1945 roku.

W czasie II wojny światowej w majątku działała wytwórnia wódek gatunkowych z przeznaczeniem dla żołnierzy niemieckich.

Po wywłaszczeniu, w dworze umieszczono m.in. dom wypoczynkowy dla kombatantów wojennych, ośrodek zdrowia, i dom dziecka. W końcu budynek przejęła Spółdzielnia Rolnicza „ Chełm”ze Stryszowa, która w latach 1980-1985 zniszczony dwór odrestaurowała z przeznaczeniem na hotel i restaurację.

Hotel nosi nazwę „ Dwór Senator” od funkcji pełnionej przez dawnego właściciela, który był  senatorem RP.

Kilka lat temu o zwrot dworu w Zakrzowie i przylegających do niego terenów upomnieli się spadkobiercy dawnego właściciela majątku. Domagają się także odszkodowania za bezumowne użytkowanie tych nieruchomości. Sprawa toczy się obecnie w Sądzie.

I jeszcze ciekawa informacja.

Zygmunt Lewakowski, po podziale majątku pomiędzy pięcioro dzieci, zamieszkał u syna w Zakrzowie a amatorsko zajmował się m.in. rzeźbiarstwem. Był także kolekcjonerem starej broni i dywanów. Zmarł 1941 roku w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Dwór wzniesiono w stylu klasycystycznym na planie prostokąta. Budynek jest dwukondygnacyjny z portykiem z filarami i trójkątnym zwieńczeniem. Wokół rozciągał się niewielki park, którego resztki się zachowały, oraz tarasowe ogrody.

widok ogólny
zdjęcie archiwalne - CBN Polona
widok od wjazdu
fasada
portyk filarowy
elewacja frontowa i boczna
elewacja tylna
taras od ogrodu
schodki w parku
wjazd do dworu
brama wjazdowa


sobota, 22 lutego 2020

Dobczyce- kościół pw. św. Jana Chrzciciela

Jest to prawdopodobnie trzecia świątynia postawiona na tym miejscu. Obecny kościół zbudowano w latach 1828 -1834 w stylu klasycystycznym. Pracami budowlanymi kierował najpierw starosta Dobczyc Jan Turnau a później jego syn. Kościół przechodził kilka renowacji, pierwszą w 1885 roku, potem w latach 1906-1907 i 1992-1996.

Jest to budowla wzniesiona z kamienia i cegły, na rzucie krzyża łacińskiego, jednonawowa, orientowana z wbudowaną na osi kościoła wieżą. Korpus główny wzbogacono czworobocznymi przybudówkami z obu stron, pełniącymi funkcje zakrystii i kruchty. Na szczycie wieży umieszczono herbowy krzyż Jagiellonów z podwójnymi ramionami.

We wnętrzu kościoła wmurowano, pochodzące z poprzedniej świątyni, marmurowe epitafium dziecięce Sebastiana Lubomirskiego z 1594 roku. Także z poprzedniego kościoła przeniesiono do obecnego, parafialnego, późnorenesansową chrzcielnicę z czerwonego marmuru oraz gotycką Pietę i kamienną kropielnicę.

Obok kościoła znajduje się dzwonnica z 1855 roku wykonana z kamienia ciosowego. Początkowo miała ona dwie arkady, ale w 1874 roku dobudowano trzecią, aby zawiesić trzeci dzwon. Ostatnią Wojnę przetrwał tylko jeden z nich, środkowy, pochodzący z 1504 roku. Jest to dzwon gotycki. Nosi nazwę „ Jan” i poświęcony jest św. Janowi Chrzcicielowi. Dzwon ocalał, ponieważ widniał na nim napis w języku niemieckim i Niemcy nie przetopili go na armaty. Pozostałe dzwony pochodzą z lat 70- tych XX wieku.

Do kościoła prowadzą kamienne schody zwieńczone dwiema kamiennymi figurami – po lewej stronie Najświętszej MP Niepokalanie Poczętej- po prawej św. Jana Nepomucena. Obie figury pochodzą z 1768 roku i nie stały tutaj pierwotnie. Zostały przeniesione w 1907 roku z miejsca przy moście na Rabie.

Po prawej stronie schodów stoi stara lipa nazwana " Marysieńką". Drzewo zasadzono na pamiątkę zwycięstwa wojsk polskich pod Wiedniem w 1683 roku.

widok ogólny
widok na fasadę
fasada
elewacja południowa
zegar słoneczny
fragment elewacji południowej- zdjęcie archiwalne - zbiory NAC

elewacja północna

prezbiterium
zakrystia
dawny portal

wnętrze
ołtarz główny
ołtarz boczny

chór
kolumna chóru
ambona
epitafium dziecięce
chrzcielnica późnorenesansowa ( nowy kościół) 

kielich chrzcielnicy

gotycka Pieta ( nowy kościół )
kropielnica ( nowy kościół) 

nagrobek przy prezbiterium
dzwonnica
dzwon " Jan"
schody
figura św. Jana Nepomucena
lipa " Marysieńka"
tablica pamiątkowa

poniedziałek, 17 lutego 2020

Mogilany dwór z ogrodem włoskim.

Kilka kilometrów od Krakowa w gminie Mogilany znajduje się późnoklasycystyczny dwór otoczony trzycześciowym ogrodem.

Obecny dwór powstał na miejscu okazałego, drewnianego dworu wzniesionego w XVI wieku przez kasztelana krakowskiego Spytka Jordana. Dwór ten został otoczony renesansowym ogrodem włoskim, którego kontynuacją jest część włoska obecnego ogrodu.

Po śmierci kasztelana dwór wielokrotnie zmieniał właścicieli, aż został pod koniec XVIII  wieku rozebrany. Na jego miejsce, ówczesna właścicielka majątku,  Helena Massalska kazała wznieść dwór murowany. W 1802 roku majątek z dworem zakupiła rodzina Konopków, w której rękach pozostał do wybuchu II wojny światowej. W latach 40-tych XIX wieku dwór został przebudowany w stylu klasycystycznym a na początku XX wieku dobudowano arkadowy portyk od strony północnej.

Zmianom poddany był także ogród, gdzie obok ogrodu włoskiego powstał ogród angielski i ogród leśny. 

W czasie wojny majątek przejęli hitlerowcy a po wojnie został upaństwowiony. W dworze gospodarzyła m.in. Gminna Spółdzielnia, znajdowało się przedszkole i mieszkania pracownicze. W 1976 roku zniszczony dwór przekazano Polskiej Akademii Nauk na Ośrodek Konferencyjny. W 2010 roku Ośrodek został zamknięty a dwór niestety niszczeje.

Jeszcze stosunkowo nieźle wygląda ogród a jest on bardzo ciekawy.
W południowej części ogrodu włoskiego zachował się taras widokowy z balustradą, który wieńczyły postacie putt- teraz bezgłowych. Z tarasu można w pogodny dzień oglądać wspaniałą panoramę Beskidów, a jak ma się szczęście, to także szczyty Tatr.

Prawdziwa gratką są dwa szpalery grabów o niesamowitych kształtach a w ogrodzie angielskim bardzo rzadki kasztan jadalny.

widok ogólny
zdjęcie archiwalne - zbiory NAC

wjazd do dworu

widok od wjazdu

fasada
portyk arkadowy

balustrada

elewacja ogrodowa

fragment elewacji ogrodowej

balkon

boczny ganek

okna ganku

ogród
aleja - zbiory NAC
szpalery grabowe

fragment alei parkowej

taras widokowy

rzeźba putta z tarasu ogrodowego