Podkrakowskie Balice ( powiat krakowski, gmina Zabierzów) od wieków były siedzibą rodów rycerskich, magnackich i szlacheckich. Jedną z okazalszych rezydencji, na wzór willi włoskiej, wznieśli tutaj w XVI wieku Bonerowie. Rezydencję tę rozbudował później ród Firlejów.
Jednak prawdziwy renesans Balice,
jako siedziba magnacka, przeżywały od lat 80-tych XIX wieku. Wtedy to majątek
zakupił, od węgierskiej rodziny Homolacsów, Dominik Radziwiłł.
Na zlecenie nowego właściciela i
jego żony Dolores ( z pochodzenia Hiszpanki) nastąpiła wielka przebudowa,
istniejącego od czasów Szembeków ( koniec XVII wieku), pałacu.
Prace budowlane trwały w latach
1887-1894 i prowadzone były wg projektu i pod nadzorem architekta Tadeusza
Stryjeńskiego, we współpracy z Zygmuntem Haendlem. Podczas przebudowy obiektu odkryto
piwnice dawnego dworu Bonerów, nakryte sklepieniami kolebkowymi oraz gotyckie
portale. Odsłonięto także, na jednej z elewacji, sgraffito ze znakiem
masońskim. Pochodzi ono, prawdopodobnie, z czasów, gdy właścicielką pałacu, na
początku XIX wieku, była Urszula Darowska. Syn Darowskiej, o imieniu Soter, był
członkiem loży masońskiej.
W wyniku przebudowy powstała
okazała, murowana rezydencja neobarokowa złożona z kwadratowego, piętrowego,
korpusu głównego z ryzalitami bocznymi i z parterowym ryzalitem na osi, otoczonym dwuramiennymi
półkolistymi schodami na taras. Schody zdobią balustrady z tralkami. Na piętrze
ryzalit zdobi czterokolumnowy portyk z trójkątnym przyczółkiem i kartuszem
herbowym. Od wschodu korpus połączony jest ze skrzydłem bocznym galerią, na
piętrze złożoną z przeszklonych arkad. Ważnym elementem dekoracyjnym budynku są
obramienia okien, zdobione stylizowanym monogramem Dominika i Dolores Radziwiłłów.
Dolne partie elewacji pokryte są delikatnym boniowaniem.
Pałac otoczony jest rozległym
parkiem w stylu angielskim, częściowo jednak nawiązującym do dawnego ogrodu
włoskiego.
Pałac po przebudowie pełnił
funkcje letniej rezydencji jego właścicieli.
Obok pałacu wzniesiona została
oficyna, gdzie Radziwiłłowie mieszkali w czasie ostatniej wojny, po wyrzuceniu ich
przez hitlerowców z pałacu.
Radziwiłłówie byli właścicielami
majątku Balice do 1945 roku. Po wywłaszczeniu obiekt wraz z parkiem przeszedł
na własność Uniwersytetu Jagiellońskiego, który utworzył tutaj Zootechniczny
Zakład Doświadczalny, przekształcony następnie w Instytut Zootechniki. Instytut
odnowił budynek i zarządza nim do dzisiaj. W pałacu znajduje się centrum
konferencyjno-bankietowe oraz hotel.
Od 2010 roku Radziwiłłówie starają
się o odzyskanie pałacu wraz z parkiem.
 |
| widok ogólny |
 |
| widok ogólny - zbiory NAC |
 |
| elewacja główna |
 |
| ryzalit i reprezentacyjne schody |
 |
| kolumny portyku |
 |
| tympanon z herbem |
 |
| herb Radziwiłłów |
 |
| schody |
 |
| fragment schodów |
 |
| elewacja ogrodowa |
 |
| łącznik z galerią |
 |
| arkada wiaduktu |
 |
| wejście na schody ogrodowe |
 |
| schody do ogrodu |
 |
| schody do ogrodu - zdjęcie zbiory NAC |
 |
| droga z parku na wiadukt |
 |
| ogród włoski |
 |
| fragment szpalerów ogrodu włoskiego |
 |
| elewacja boczna |
 |
| elewacja z balkonem |
 |
| balkon elewacji bocznej |
 |
| skrzydło boczne |
 |
| widok od strony łącznika |
 |
| widok na skrzydło boczne |
 |
| salon - zdjęcie ze zbiorów CBN Polona |
 |
| hall - zdjęcie NAC |
 |
| salonik - zdjęcie NAC |
 |
| dawna brama wjazdowa |
 |
| budynek przy dawnej bramie wjazdowej |
 |
| widok od strony dawnego wjazdu |
 |
| widok na pałac z parku |
 |
| okno |
 |
| monogram właścicieli na kartuszu nad oknem |
 |
| graffitti- znak masoński |
 |
| fragment parku angielskieg |
 |
| aleja parkowa |
