gatoma - na tropie zabytków: marca 2022

poniedziałek, 28 marca 2022

Kraków - kościół św. Trójcy i klasztor dominikanów

W 1222 roku sprowadzeni z Bolonii dominikanie zostali osadzeni przy kościele św. Trójcy na tzw. Okole. Zakonnicy szybko przystąpili do przebudowy istniejącej budowli romańskiej, dzięki staraniom biskupa Iwona Odrowąża oraz św. Jacka Odrowąża.

Od połowy XIV wieku do wieku XV nastąpiła kolejna przebudowa świątyni w stylu gotyckim. Wzniesiono wówczas z cegły korpus nawowy w typie bazyliki i podwyższono prezbiterium, nakrywając je sklepieniem.

W efekcie powstała trójnawowa bazylika z wydłużonym prezbiterium, zamkniętym ścianą prostą i opiętym przyporami.

Z czasem korpus świątyni otoczyły dobudowywane sukcesywnie kaplice.

W XVII wieku bryłę kościoła wzbogaciły kopułowe kaplice Lubomirskich, Myszkowskich i Zbaraskich a także czworoboczna murowana dzwonnica ustawiona przed fasadą.

Pierwotna architekturę kościoła zniszczył w znacznym stopniu pożar z roku 1850. Runęło wówczas sklepienie naw i prezbiterium oraz zostało zniszczone wyposażenie ( za wyjątkiem kaplic). Nie przetrwała pożaru także fasada.

Restauracja kościoła nastąpiła w latach 1855-1872 w duchu neogotyku. W tym stylu powstała między innymi kruchta zachodnia oraz szczyt fasady. Zburzono także zniszczoną barokową dzwonnicę.

Wnętrze świątyni przykrywają sklepienia sieciowe( prezbiterium) oraz gwiaździste ( nawa główna) oraz krzyżowo-żebrowe ( nawy boczne). Nawy boczne od nawy głównej oddzielają otwarte arkady ostrołukowe.

Po zniszczeniu pierwotnego wyposażenia przez pożar nowy wystrój ma charakter neogotycki. ( ołtarz, stalle i konfesjonały oraz chór).

Z pierwotnego wyposażenia ocalała m.in. tzw. Płyta Kallimacha, gotycko-renesansowa płyta nagrobna znanego humanisty, wykonana z brązu w warsztacie Vischerów w Norymberdze, według projektu Wita Stwosza oraz częściowo zrekonstruowana płyta nagrobna księcia Leszka Czarnego z XV wieku i epitafium bpa Iwona Odrowąża z włączonym weń późnorenesansowym marmurowym ołtarzem. Wszystkie te dzieła znajdują się w prezbiterium. Z kolei w kruchcie zachodniej można podziwiać gotycki portal główny z bogatą dekoracją rzeźbiarską z początku XV wieku.

W stosunkowo dobrym stanie po pożarze zachowało się wyposażenie kaplic.

Do najstarszych należy Kaplica Jezusa Ukrzyżowanego ( Ligęzów) z fragmentami gotyckiej polichromii oraz kaplice św. Tomasza i św. Józefa z XV wieku z manierystycznymi nagrobkami.

Szczególnie okazałe są manierystyczne i barokowe kaplice kopułowe z XVII wieku.

Manierystyczna kaplica Lubomirskich z początku XVII wieku z fundacji Sebastiana Lubomirskiego zwraca uwagę piękną kutą kratą zamykającą wnętrze. Nieco późniejsza kaplica Zbaraskich nakryta została eliptyczną kopułą a wnętrze wyłożono czarnym marmurem i alabastrem. W kaplicy znajdują się dwa nagrobki przedstawicieli rodziny fundatorów.

Bardzo charakterystyczna jest kaplica Myszkowskich udekorowana boniowaniem na zewnątrz i kartuszem z inskrypcją. Wewnątrz kopuły tej kaplicy można zobaczyć rzeźbione wizerunki przedstawicieli rodu Myszkowskich, wykonane przez warsztat Santi Gucciego.

Na piętrze usytuowana została kaplica św. Jacka nakryta kopułą z latarnią. Ozdabia ją barokowa polichromia oraz stiuki Baltazara Fontany. Także ten artysta jest autorem, umieszczonego na środku kaplicy, sarkofagu świętego.

Od strony północnej do kościoła przylegają zabudowania klasztorne z trzema wirydarzami. W krużgankach umieszczono liczne pomniki nagrobne i epitafia. Zachował się także fragment romańskiego refektarza z portalem z plecionką.