Goszyce - dwór drewniany

W miejscowości Goszyce (powiat krakowski, gmina Kocmyrzów-Luborzyca) znajduje się najstarszy, istniejący, dwór drewniany w Polsce. 

Budynek powstał prawdopodobnie w II połowie XVII wieku a wzniesiono go z drewna modrzewiowego. Początkowo była to niewielka parterowa siedziba szlachecka na planie kwadratu, nakryta dwuszczytowym dachem.

Kolejna rozbudowa dworu miała miejsce w wieku XVIII. Dostawiono wówczas prawdopodobnie jeden z alkierzy i kuchnię a dach zamieniono na mansardowy z lukarnami, kryty gontem. Na środku elewacji frontowej umieszczono niewielki ganek z kolumnami i facjatką na piętrze. Całość otynkowano.

W 1810 roku majątek zakupił lekarz, profesor UJ Wojciech Boduszyński. Jego wnuczka wniosła dworek w wianie do rodziny Zawiszów, wychodząc za mąż za Antoniego Zawiszę.

Około 1890 roku Antoni Zawisza wybudował nieopodal drugi, znacznie obszerniejszy dwór, gdzie rodzina przeprowadziła się. Stara drewniana siedziba służyła odtąd jako oficyna i dom dla gości.

Po wojnie oba dwory oddano w zarząd Akademii Górniczo-Hutniczej. Z czasem stary dwór uległ znacznej dewastacji i w takim stanie został sprzedany w 1983 roku w ręce prywatne a nowi właściciele odremontowali go.

Ciekawostką jest, że podczas prac konserwatorskich znaleziono w dworze monetę z 1666 roku. Był nią szeląg litewski „ Jan Kazimierz”.

Początki dworu łączy się z legendą, że dwór był własnością rycerza, który gościł w nim, w 1683 roku, króla Jana III Sobieskiego, wracającego do kraju po zwycięstwie wiedeńskim.

widok ogólny

zdjęcie archiwalne - zbiory NAC

widok z parku

Rudawa - kościół Wszystkich Świętych

Kościół parafialny w Rudawie ( powiat krakowski, gmina Zabierzów) powstał na miejscu wcześniejszej świątyni, której pozostałością jest ceglane prezbiterium z 1470 roku. 

Do prezbiterium przylega murowana, szersza nawa z przełomu XV i XVI wieku. Nawa, od zachodu, poprzedzona jest drewnianą, XVI-wieczną dzwonnica z izbicą. Od południa wzniesiono przy nawie późnorenesansową kaplicę św. Kazimierza. Kaplica jest budowlą dwupoziomowa z kruchtą na dole i kaplicą nakryta kopułą z latarnią na górze. 

Najmłodszą częścią kościoła jest zakrystia z 1868 roku, przylegająca do prezbiterium od północy a zaprojektowana przez Feliksa Księżarskiego.

Wnętrze kościoła utrzymane jest w stylu barokowym, ale zawiera także elementy wcześniejsze. Wśród nich wyróżnia się renesansowy nagrobek Elżbiety Pisarskiej z 1576 roku. W prezbiterium zachowały się resztki gotyckiej polichromii oraz ostrołukowy portal do zakrystii. Na łuku tęczy znajduje się gotycki krucyfiks z XVI wieku. W 1972 roku odkryto renesansowy fryz w postaci festonów roślinno- owocowych z XVII wieku. Wnętrze wzbogaca także marmurowa chrzcielnica z początku XVIII wieku.

Kościół otacza mur z XVIII wieku, którego częścią jest, od wschodu, główne wejście w formie bramy ( XX wiek) oraz budynek bramy wjazdowej na plebanię. W otoczeniu muru stoi także dawna kostnica nakryta dachem namiotowym.

Przy kościele zachował się zabytkowy nagrobek Elżbiety Zagorowskiej z 1709 roku, ufundowany przez jej matkę.

Świątynia była kilkakrotnie odnawiana, ostatnio w 2017 roku.

widok ogólny

zdjęcie archiwalne - Katalog Zabytków Sztuki w Polsce t.1

prezbiterium

widok na prezbiterium i elewację boczną

wieża i wejście główne

drewniana część wieży

widok na kaplicę

renesansowa kaplica

wnętrze

ołtarz główny

polichromia w prezbiterium

epitafium Elżbiety Pisarskiej

fryz renesansowy

gotycki krucyfiks

chrzcielnica

dziedziniec przed kościołem

dawna kostnica

zabytkowy nagrobek

fragment nagrobka

brama na dziedziniec

brama na plebanię

mur i brama

dzwonnica

Kraków - Pałac Sztuki

Wzniesiony w latach 1898-1901 gmach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie jest jednym z ciekawszych przykładów architektury secesyjnej w Polsce.

Gdy ogłoszono konkurs na projekt budynku, postawiono warunek, aby projekt wnosił coś nowego do wyglądu miasta. Do komisji nadesłano dziesięć prac, wśród których wybrano projekt mniej znanego wówczas artysty, Franciszka Mączyńskiego. Koncepcja Mączyńskiego stanowiła komponent dwóch elementów: symbolizmu i secesji.

Główna, prostokątna bryła krakowskiego budynku  nawiązuje do realizacji austriackiego architekta Josepha Olbricha, czyli pawilonu wystawowego Secesji w Wiedniu ( 1898-1899). Oba budynki są sobie współczesne.

Ciekawostką jest, że zasadnicza koncepcja budynku opiera się nie na jego funkcjonalności, ale na walorach dekoracyjnych. Pałac Sztuki miał być, bowiem swoistym pomnikiem sławiącym pracę artystów. Do jego dekoracji wykorzystano obok elementów symbolizmu i secesji także motywy sztuki antycznej.

Architektura miesza się tutaj z rzeźbą i płaskorzeźbą oraz efektami malarskimi. Przy dekoracji budynku brali udział znani artyści. Dominujący element dekoracyjny stanowi efektowny fryz zaprojektowany przez malarza Jacka Malczewskiego a wykonany ze stiuku. Fryz symbolizuje los artysty od szczęścia- po stronie wschodniej do rozczarowań- strona zachodnia.

Efektownie prezentuje się także główna fasada budynku z dwiema jońskimi kolumnami i zwieńczeniem w postaci głowy antycznego patrona sztuk- Apollina otoczonej promieniami.

Dekorację budynku uzupełniają motywy waz, wawrzynu oraz popiersia znanych artystów w tym Matejki i Wyspiańskiego.

Pałac Sztuki był kilkakrotnie remontowany. Ostatnia kompleksowa renowacja miała miejsce kilka lat temu.

Obecnie gmach pełni funkcję galerii, gdzie organizowane są wernisaże i wystawy artystów współczesnych oraz aukcje dzieł sztuki.

widok ogólny

zdjęcie archiwalne - Fotopolska

elewacja zachodnia

elewacja zachodnia - zdjęcie archiwalne

fasada główna

elewacja zachodnia od Plant

elewacja wschodnia

widok od Pl. Szczepańskiego

wejście główne

wejście główne - zdjęcie Fotopolska

głowa Apollina

schody

fragment fryzu

popiersie Matejki

popiersie Wyspiańskiego

dekoracja elewacji bocznej

Jodłownik - kościół Narodzenia NMP

Kościół stojący w centrum Jodłownika ( powiat limanowski, gmina Jodłownik) został ufundowany w 1585 roku przez ówczesnego właściciela wsi, Przecława Niewiarowskiego.

Jest to orientowana, drewniana świątynia jednonawowa z węższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Od zachodu bryłę zamyka niska wieża z nadwieszoną izbicą. Nawę i prezbiterium nakrywa wspólny dach dwuspadowy kryty gontem. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia.

Wnętrze kościoła nakrywa strop a ściany pokryte są rokokową polichromią z drugiej połowy XVIII wieku z medalionami świętych. Do cenniejszych elementów wyposażenia świątyni należy późnorenesansowa ambona z XVI wieku oraz drewniana chrzcielnica z 1915 roku.

Od XVII wieku do roku 1784 kościół znajdował się pod zarządem dominikanów z Krakowa a następnie cystersów ze Szczyrzyca.

Obecnie świątynia pełni rolę kościoła filialnego dla nowego kościoła parafialnego w Jodłowniku.

widok ogólny

archiwalne - Fotopolska

widok od prezbiterium

prezbiterium

elewacja północna

wieża i wejście

fragment elewacji południowej

okno prezbiterium

wnętrze

renesansowa ambona

drewniana chrzcielnica