gatoma - na tropie zabytków: listopada 2015

poniedziałek, 30 listopada 2015

Książ Wielki - kościół św. Wojciecha

Książ Wielki ( powiat miechowski, gmina Książ Wielki) należy do najstarszych miejscowości w Małopolsce.

Już w drugiej połowie XV wieku, według Długosza, stała tutaj murowana świątynia gotycka. W XVI wieku budowlę zamieniono na zbór kalwiński.

W XVII wieku nastąpiła ponowna konsekracja kościoła i jego rozbudowa, którą kontynuowano także w wieku XVIII.

Najstarsza część kościoła to wieloboczne prezbiterium, wzmocnione szkarpami i ozdobione gotyckimi gzymsami. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia, przebudowana w XVII wieku.

Prezbiterium poprzedzone jest prostokątną, trójprzęsłową nawą, do której, dobudowano później kaplice barokowe z XVII i z przełomu XVII/XVIII wieku.

Ostatnia przebudowa kościoła miała miejsce w XX wieku, gdy do prezbiterium dobudowano kruchtę, a od wschodu jedną z kaplic.

We wnętrzu zachowały się ciekawe renesansowe nagrobki pochodzące z drugiej połowy XVI wieku. Dwa z nich, z postaciami zmarłych kobiet wykonane zostały z czerwonego marmuru a przypisywane są artyście włoskiemu Canavesiemu.

Przy świątyni zachowała się drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej, pochodząca z 1735 roku.

Kościół pierwotnie otaczał cmentarz, obecnie nie zachowany. Na jego terenie stoi późnobarokowy posąg św. Wawrzyńca, przeniesiony tutaj z rynku.

widok ogólny

zdjęcie archiwalne - zbiory CBN Polona

panorama od strony prezbiterium

widok na prezbiterium

prezbiterium- najstarsza cześć kościoła

fasada

elewacja południowa

kaplica

przybudówka

portal boczny

zwieńczenie jednego z portali

wnętrze

nagrobki kobiece

kopuła kaplicy

renesansowe okno

kościół i dzwonnica

dzwonnica

brama ogrodzenia

posąg św. Wawrzyńca

środa, 25 listopada 2015

Trzebinia - dwór Zieleniewskich

Obecny dwór w Trzebini ( powiat chrzanowski, gmina Trzebinia) zawdzięcza swój wygląd przebudowie, która miała miejsce w XVIII wieku. Przebudowa wykonana została, prawdopodobnie, na zlecenie ówczesnych właścicieli, Trzebińskich, którzy jednak nie mieszkali w dworze a majątek oddali w dzierżawę.

Fundamenty dworu kryją w sobie resztki pierwotnego dworu Mikołaja Kesingera, pochodzące z XV wieku.

W efekcie, co najmniej kilku przebudów, dwór otrzymał formę dwupiętrowej kamiennej budowli na planie prostokąta, z klasycystycznym kolumnowym portykiem wejściowym. Całość, nakrywa łamany dach polski, kryjący w sobie dodatkowe piętro, tzw. mezzanino.

W 1920 roku resztówkę dworską, z wymagającym remontu dworem, nabyli Marian i Paulina Zieleniewscy, pochodzący z Borysławia. Marian Zieleniewski był założycielem i właścicielem miejscowej kopalni węgla kamiennego „Zbyszek”.

Dwór został, w latach 1925-1929, przez nowych właścicieli, wyremontowany i rozbudowany o taras od strony wschodniej oraz balkon, wsparty na dwóch kolumnach, od strony ogrodu.

Po drugiej wojnie światowej dwór pozostał w rodzinie Zieleniewskich, ponieważ majątek ziemski, jako zbyt mały, nie podlegał wywłaszczeniu. Jednak właściciele, aby mieć, z czego żyć, wynajmowali parter dworu oraz sprzedawali pozostałości resztówki.

W 1983 roku, rodzina sprzedała dwór Skarbowi Państwa a w 1991 roku przeszedł on na własność Gminy Trzebinia. Został wówczas po raz kolejny wyremontowany i przystosowany do nowych potrzeb.

Obecnie obiekt pełni funkcje kulturalne. Znajduje się w nim także hotel i restauracja.

widok ogólny

widok na fasadę

zdjęcie archiwalne - zbiory NAC

elewacja frontowa

widok na portyk kolumnowy

portyk

dach

okno

drzwi wejściowe

elewacja ogrodowa

zdjęcie archiwalne - Katalog Zabytków Sztuki w Polsce t.1

wejście ogrodowe

taras

fragment parku

park wiosną

piątek, 20 listopada 2015

Wilków - kaplica śś Otylii i Łucji

W Wilkowie, ( powiat krakowski, gmina Kocmyrzów- Luborzyca) znajduje się drewniana kaplica, usytuowana na niewielkim wzniesieniu. Kaplica pochodzi z XVII wieku, z okresu, gdy miejscowość należała do klasztoru benedyktynów w Tyńcu.

Świątynia jest orientowana o konstrukcji zrębowej, wzniesiona na kamiennej podmurówce. Posiada nawę, zamkniętą od wschodu trójbocznie. Od północy do nawy przylega zakrystia. Budowlę pokrywa dwuspadowy dach gontowy z sygnaturką.

We wnętrzu, nakrytym stropem, zwraca uwagę bogato zdobiony parapet chóru z puttami oraz dwa późnobarokowe posągi świętych.

Niedawno kaplica została odrestaurowana.

widok ogólny

zdjęcie - zbiory NAC

widok od wschodu

elewacja boczna

drzwi wejściowe

sygnaturka

niedziela, 15 listopada 2015

Krzeszowice-pałac Potockich (nowy)

XIX - wieczna rezydencja Potockich w Krzeszowicach ( powiat krakowski, gmina Krzeszowice) powstała, kiedy miasto, po podziale ogromnego majątku księżnej Izabeli Lubomirskiej, przypadło jej wnukowi Arturowi, który zapoczątkował tzw. linię krzeszowicką rodu.

Początkowo rodzina zajmowała oficynę, czyli obecny stary pałac. Budynek ten okazał się jednak za mały i postanowiono wybudować nową rezydencję.

Pierwotnie projekt pałacu zamówiono u francuskich architektów, ale realizacja okazała się za droga dla Potockich. Postanowiono, więc zlecić wykonanie takiego projektu znanemu architektowi berlińskiemu Karolowi Schinklowi. Ale i jego wizja nie doczekała się realizacji a w międzyczasie Artur Potocki zmarł. Jego żona Zofia zaakceptowała w końcu projekt pałacu autorstwa Franciszka Marii Lanciego.

Budowę pałacu zrealizował syn Artura Potockiego, Adam, w latach 1850-1857.

Powstała budowla w stylu późnoklasycystycznym i eklektycznym, przypominająca w ogólnym zarysie willę włoską z elementami renesansu.. Pałac pierwotnie składał się z obecnego korpusu głównego, w kształcie dwupiętrowej prostokątnej bryły, ujętej w cztery narożne wieże. W roku 1858 dobudowano do niego, według projektu Filipa Pokutyńskiego, skrzydło wschodnie, pełniące funkcję mieszkalną oraz oranżerię. Przed główną fasadą powstał obszerny taras widokowy. Kolejna przebudowa miała miejsce w 1893 roku, gdy rozbudowano skrzydło zachodnie. Na końcu powstało skrzydło północne- gospodarcze, a dzięki tym zmianom pałac uzyskał dziedziniec wewnętrzny.

Także wnętrze pałacu ulegało licznym przebudowom. W czasie II Wojny Światowej, gdy budynek pełnił funkcję rezydencji gubernatora Hansa Franka, zmieniła wygląd m.in. komunikacja wewnętrzna budynku oraz główna klatka schodowa.

Do cenniejszych pomieszczeń pałacu należał gabinet z meblami gdańskimi i pięknymi kręconymi schodami ( obecnie w Collegium Maius) oraz sala balowa z bogatą dekoracją stiukową. Pałac miał ponad 200 pomieszczeń w tym 100 sal mieszkalnych.

Po wojnie i nacjonalizacji majątku Potockich w pałacu umieszczono, na przestrzeni lat, wiele instytucji, miedzy innymi dom dziecka i szkoły.

Pałac otacza park krajobrazowy w stylu angielskim, założony w połowie XIX wieku.

Obecnie (od roku 2016) pałac wraz z parkiem ponownie wrócił do rodziny Potockich, która ma zamiar go odrestaurować.