Zanim powstała istniejąca do dziś
rezydencja w Książu Wielkim ( powiat miechowski, gmina Książ Wielki) istniał w
okolicy gród, wzniesiony na przełomie XII i XIII wieku, a w nim dwór obronny.
Budowlę tę w XVI wieku strawił pożar.
Wkrótce po pożarze starej warowni,
nowy właściciel okolicznych dóbr biskup krakowski Piotr Myszkowski zlecił budowę
dla siebie okazałej rezydencji. Nazwano ją „zamkiem na Mirowie”, dla
upamiętnienia rodowej siedziby Myszkowskich, czyli zamku w Mirowie na obecnym
szlaku Orlich Gniazd.
Zamek w Książu Wielkim powstał w latach
1585-1595 według projektu architekta królewskiego Santi Gucciego ( autor m.in.
projektu zamku w Baranowie Sandomierskim oraz nagrobków Zygmunta Augusta i Anny
Jagiellonki w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu).
Była to manierystyczna budowla
zaprojektowana na wzór włoskich pałaców wiejskich w typie palazzo in forteca.
Zamek wzniesiono na planie wydłużonego
prostokąta z dwoma ryzalitami na osi, od frontu i od ogrodu. Elewacje dolnych
kondygnacji pokrywała rustyka. Całość zwieńczona była dekoracyjnym gzymsem z fryzem
z herbami Myszkowskich.
Po bokach zamku postawiono dwa bliźniacze
pawilony, które mieściły kaplicę i bibliotekę. Całe założenie usytuowane
zostało na wzgórzu i otoczone murami tarasowymi z dwoma basztami.
Przy zamku założono ogrody włoskie
o parterowo-tarasowym układzie.
Po śmierci biskupa Myszkowskiego
jego spadkobiercą został kasztelan wojnicki Zygmunt Myszkowski, który ustanowił
na dobrach w Książu ordynację.
W 1727 roku, po wygaśnięciu rodu
Myszkowskich, majątek został przejęty przez ród Wielopolskich, ale Książ Wielki
nie został ich główną siedzibą.
Za czasów tej rodziny zamek był
kilkakrotnie przebudowywany, między innymi w duchu baroku. Jeszcze w XVIII
wieku usunięto manierystyczny gzyms i podniesiono ryzalit o jedno piętro.
Po insurekcji kościuszkowskiej,
gdy stacjonowały tu wojska carskie, zamek uległ znacznej dewastacji.
W latach 40-tych XIX wieku,
ordynat Aleksander Wielopolski postanowił całkowicie przebudować zamek w duchu
neogotyckim. Brak funduszów zatrzymał realizację tego projektu. Zdołano jednak
przebudować dwie kondygnacje oraz nadać ryzalitowi neogotyckie flankowanie.
W takim stanie zamek zachował się
do dzisiaj. Z pierwotnego założenia przetrwało jednak wiele detali m.in.
portale i obramienia okienne, boczne pawilony oraz kurtyna obronna i resztki
bastionów. W kaplicy zachowała się także manierystyczna dekoracja groteskowa.
Zamek, od czasów zaniechania
ostatniej przebudowy, funkcjonował okazjonalnie jako letnia rezydencja.
Po wojnie i upaństwowieniu majątku,
budynek oddano na cele oświatowe. Obecnie także w murach zamku mieści się
Zespół Szkół.
 |
| widok ogólny |
 |
| rycina |
 |
| fasada - zdjęcie CBN Polona |
 |
| ryzalit frontowy |
 |
| widok na ryzalit frontowy |
 |
| neogotyckie zwieńczenie ryzalitu |
 |
| detal neogotycki |
 |
| elewacja ogrodowa |
 |
| ryzalit ogrodowy |
 |
| elewacja boczna |
 |
| barokowe zwieńczenie |
 |
| boniowanie |
 |
| okno renesansowe |
 |
| kaplica |
 |
| kaplica - zdjęcie archiwalne |
 |
| arkady kaplicy |
 |
| portal kaplicy |
 |
| zwieńczenie portalu |
 |
| kolumna kaplicy |
 |
| widok na kaplicę |
 |
| widok na kaplicę - zdjęcie archiwalne |
 |
| biblioteka |
 |
| portal biblioteki |
 |
| park |
 |
| wazon barokowy w parku |
