gatoma - na tropie zabytków: stycznia 2015

piątek, 30 stycznia 2015

Tomaszowice - dwór

Obecny dwór w Tomaszowicach ( powiat krakowski, gmina Wielka Wieś) powstał prawdopodobnie jako przebudowa wcześniejszego budynku dworskiego, wzniesionego przez rodzinę Piekarskich.

Przebudowa miała miejsce w I połowie XIX wieku, prawdopodobnie z inicjatywy Romana Konopki, dla którego kupił majątek od Piekarskich w 1830 roku, jego ojciec Tadeusz Konopka. Roman Konopka unowocześnił otrzymany majątek tak, że dochody pozwoliły na wzniesienie nowej siedziby oraz założenie ogrodu włoskiego.

Bryła dworu nawiązuje do wyglądu rodzinnego domu Romana Konopki w Modlnicy.

Jest to murowany budynek na planie prostokąta w stylu klasycystycznym. Parterowy z czterokolumnowym portykiem wgłębionym w fasadę i zwieńczonym tympanonem. Od ogrodu osiowość podziału fasady podkreśla ryzalit środkowy z wejściem na taras ogrodowy. Całość nakrywa dach czterospadowy z lukarnami. Okna dworu, mimo, że różnorodne, z dekoracyjnie rozwiązanymi otworami, harmonijnie komponują się z całością fasad.

Obecnie dwór otacza park w stylu angielskim założony przez Konopków pod koniec XIX wieku. Zachowały się jednak fragmenty geometrycznego ogrodu włoskiego.

Rodzina Konopków gospodaruje w Tomaszowicach do roku 1936. Po II wojnie światowej i przejęciu majątku przez Skarb Państwa powstaje tutaj PGR. Park zostaje zdewastowany a od 1951 roku sukcesywnie wyburzano dawne budynki gospodarcze. Powstaje duży kompleks budynków inwentarskich. Całość założenia zostaje przystosowana do powstania chlewni, która zaczyna działać od roku 1980. Wówczas budynek dworu podzielono na mieszkania i biura.

W latach 90-tych XX wieku spadkobiercom dawnych właścicieli udaje się odzyskać majątek wraz ze zdewastowanym dworem. Następnie w wyniku sprzedaży dwór i park przechodzi na własność Ziyada Raoofa, który sukcesywnie odbudowuje dwór oraz remontuje budynki gospodarcze. W 2000 roku powstaje tutaj obiekt hotelowo-konferencyjny oraz restauracja. W wyniku działań nowego właściciela odżywa także ogród i park. Powstaje także oranżeria.

Obecnie odrestaurowany dwór pełni funkcję domu właściciela.

widok ogólny

panorama

elewacja frontowa

portyk główny

portyk główny- zdjęcie archiwalne - Fotopolska

elewacja ogrodowa

portyk

elewacja boczna

okno

park

aleja parkowa

folwark

budynek na folwarku

brama wjazdowa

niedziela, 25 stycznia 2015

Głębowice- kościół NMP z Góry Karmel

Pierwszy kościół w Głębowicach ( powiat oświęcimski, gmina Osiek) był wzmiankowany już w XIV wieku.

Obecna budowla jest świątynią orientowaną, częściowo drewnianą a częściowo murowaną. Drewnianą nawę o konstrukcji zrębowej wzniesiono w 1518 roku. Z tego czasu pochodziła także pierwotna wieża na planie kwadratu o pochylonych ścianach. W 1782 roku, podczas restauracji kościoła, wieżę zbudowano jednak na nowo i nakryto kopulastym hełmem z iglicą.

Do nawy od południa przylega drewniana kruchta z 1924 roku. Do drewnianej nawy dobudowano w 1931 roku murowane prezbiterium i kaplicę od północy. W 1861 roku od południa wzniesiono murowaną kaplicę zwaną Kaplicą Duninów. Ufundowała ją wdowa po ówczesnym właścicielu Głębowic, Tytusie Duninie.

Na elewacjach prezbiterium i kaplic umieszczono kilka płyt epitafijnych zmarłych z rodziny Duninów i Pisarzowskich. Kilka takich płyt znajduje się także wewnątrz kościoła.

Ciekawostką jest, że kościół w latach 1560-1659 był zborem kalwińskim, ponieważ Głębowice były ważnym ośrodkiem kalwinizmu. W latach 1602-1612 działał tutaj Bartłomiej Bythner, wybitny pisarz kalwiński.

Warto także zwrócić uwagę na kamienną płytę nagrobną przedstawiającą postać rycerza z mieczem i tarczą. Płytę tę przeniesiono w 1854 roku z elewacji jednej z kaplic i wmurowano w słupek bramy ogrodzenia kościoła. Płyta przedstawia Jakuba Gierałtowskiego, sędziego oświęcimskiego, zmarłego w 1546 roku. Jest to jedna z najstarszych płyt nagrobnych w Małopolsce.

Przy kościele zachowało się także kilka nagrobków.

część drewniana kościoła

fasada

widok na wieżę

prezbiterium i zakrystia

elewacja północna

zakrystia

wnętrze

widok na ołtarz główny

polichromia stropu nawy

sklepienie prezbiterium

ambona

Grupa Ukrzyżowania

chór

droga do kościoła

brama

epitafium Jana Pisarzowskiego

herb Pisarzowskich

epitafium Duninów

epitafium na północnej elewacji prezbiterium

płyta nagrobna z XVI wieku Jakuba Gierałtowskiego

wtorek, 20 stycznia 2015

Kobiernice - dwór

Klasycystyczny dwór w Kobiernicach ( powiat bialski, gmina Porąbka ) został wybudowany w latach około 1820- 1830 na miejscu wcześniejszego, drewnianego dworu. Stało się to prawdopodobnie na zlecenie Bobrowskich lub Tomkowiczów.

Jest to murowany budynek na planie prostokąta, parterowy z lekko zaokrąglonymi narożnikami. Nakrywa go czterospadowy wysoki dach. W części środkowej budynek jest dwupiętrowy. Od frontu poprzedza go czterokolumnowy portyk w wielkim porządku, zwieńczony tympanonem. Podobnie rozwiązana jest elewacja ogrodowa, lecz kolumny zamieniono na pilastry a całość ma charakter płaskiej dekoracji. Elewacja, zwłaszcza ogrodowa, ozdobiona jest sztukateriami z motywami kwiatowymi. Budynek opasany jest klasycyzującym fryzem. We wnętrzu, na parterze, zachowały się neogotyckie kominki.

W latach 1886-1920 w dworze mieściła się szkoła rolnicza a następnie organizowano w nim kolonie dziecięce. Ostatnimi, przed wojną, właścicielami dworu była rodzina Czeczów.

Dwór spłonął w 1940 roku, ale został odbudowany. Obecnie budynek wraz z resztką parku jest we władaniu Gminy Porąbka i niestety niszczeje, chociaż mieści się w nim Gminny Ośrodek Kultury.

Ponieważ w Sądzie toczy się sprawa o zwrot nieruchomości spadkobiercom rodziny Czeczów, zabytek prawdopodobnie nieprędko doczeka się renowacji.

widok ogólny

zdjęcie archiwalne- Katalog Zabytków Sztuki w Polsce t.1

fasada

portyk kolumnowy

widok na fasadę i elewację boczną

widok z parku

fasada ogrodowa

fragment fadady ogrodowej

zdobienia fasady ogrodowej

dekoracja okna

ryzalit

dekoracja tympanonu

park

czwartek, 15 stycznia 2015

Krzeczów - kościół św Wojciecha

W miejscowości Krzeczów ( powiat myślenicki, gmina Lubień ), na sporym wzniesieniu, w otoczeniu starych drzew, stoi zabytkowy drewniany kościół. Wzniesiona na przełomie XVI/XVII wieku, z fundacji rodziny Melsztyńskich, drewniana świątynia była początkowo kościołem parafialnym, stojącym w pobliskiej Łętowni.

Gdy w Łętowni zbudowano nowy kościół, dotychczasowa świątynia stała nieużytkowana i w 1760 roku zakupiły ją dwie siostry, mieszkanki Krzeczowa.

W kronikach parafialnych zachował się zapis, że cała konstrukcja kościoła została przeniesiona do Krzeczowa w ciągu półtora dnia, a do jej przeniesienia zgłosili się chłopi nawet z Myślenic.

W zamian za sprawne przetransportowanie kościoła z Łętowni do Krzeczowa ( odległość między tymi miejscowościami wynosi 4 km górzystego terenu a drogi wówczas były fatalne) ówczesny biskup krakowski Kajetan Sołtyk obiecał pracującym chłopom odpust zupełny i podobno, dlatego tak sprawne przeniesienie budowli było możliwe.

Postawienie kościoła na nowym miejscu trwało około 5 lat (1760-1765). Jest to świątynia o cechach późnogotyckich, wykonana w konstrukcji zrębowej. Elewacja jest oszalowana. Całość pokrywa dwuspadowy dach z gontu. Nawę i prezbiterium poprzedza wieża o konstrukcji słupowej, dostawiona w roku 1793, już po przeniesieniu kościoła do Krzeczowa. Całość otacza mur z daszkiem gontowym. Wokół kościoła stoi kilka starych nagrobków.

We wnętrzu zachowała się polichromia z XVIII wieku, oraz część tryptyku gotyckiego z XVI wieku i pochodzący także z tego okresu obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

W czasie obu wojen światowych kościół znacznie ucierpiał, ale zasadnicza konstrukcja została zachowana. W latach 50-tych XX wieku świątynię nieco przebudowano, m.in. rozszerzono prezbiterium.

Szereg prac przy kościele, które wykonano w latach 1989-2007 sprawiło, że zarówno zabytkowy kościół, jak i bezpośrednie otoczenie są bardzo zadbane. Wzniesiono nowe kaplice, zrobiono zieleńce i uporządkowano całe otoczenie. W tym „dopieszczeniu” każdego szczegółu nawet trochę przesadzono, ale i tak jest to bardzo „ klimatyczne” miejsce.

Niedaleko wejścia do kościoła, od strony parkingu, można zobaczyć nietypową figurę Anioła Stróża z … parasolem.

Ze wzgórza, na którym stoi kościół roztacza się piękny widok na wzniesienia Beskidu Wyspowego.