gatoma - na tropie zabytków: maja 2015

sobota, 30 maja 2015

Kraków - Teatr Ludowy w Nowej Hucie

Budynek teatru znajdującego się na Osiedlu Teatralnym w Krakowie - Nowej Hucie został zaprojektowany przez grupę architektów; Janusza i Martę Ingarden oraz Jana Dąbrowskiego.

W pierwotnym założeniu teatr ten miał pełnić funkcję sceny kameralnej dla właściwego teatru, którego monumentalna bryła miała powstać przy południowej stronie Placu Centralnego. Także w czasie budowy nosił nazwę Teatru Kameralnego.

Teatr przy Placu Centralnym nigdy jednak nie powstał i obecny Teatr Ludowy jest do dzisiaj główną sceną teatralną dzielnicy Nowa Huta.

Budynek, wzniesiony w stylu socrealistycznym, nawiązuje swoją stylistyką do całej koncepcji architektonicznej nowohuckiej dzielnicy. Jego projektanci byli także współautorami Centrum Administracyjnego Huty im. Lenina.

Budynek teatru ma plan prostokąta. Frontowa część jest parterowa a tylna wyższa, mieści scenę. Wejście główne znajduje się za czterokolumnowym, przeszklonym portykiem, zakończonym prostym belkowaniem. Kolumny przypominają kolumny egipskie. Na płaskim dachu, od frontu, umieszczono dwa wieloboczne świetliki, zakończone iglicami a na dachu części wyższej okazały neon z napisem Teatr Ludowy. Pozostałe elewacje ujęte są w pary pilastrów. Pomiędzy nimi znajdują się płytkie wnęki najczęściej z oknami. Na środku każdej z elewacji bocznych znajduje się czterokolumnowy portyk, podobny do tego przy wejściu głównym. Całość bryły wieńczy silnie profilowany gzyms.

Jak na teatr powstający jako kameralny, budynek ma wiele ciekawych rozwiązań technicznych, m.in. scenę obrotową z zapadnią.

Otwarcie nowej placówki teatralnej miało miejsce dnia 3 grudnia 1955 roku a premierowym spektaklem była sztuka „ Krakowiacy i Górale” Wojciecha Bogusławskiego.

Ciekawa pamiątką tej premiery są nazwy osiedli w Nowej Hucie – Osiedle Krakowiaków i Osiedle Górali.

Teatr Ludowy jest do dzisiaj ważna sceną teatralną Krakowa i cieszy się niesłabnącym powodzeniem. Jego filiami są: Scena Stolarnia, mieszcząca się na terenie dawnego zaplecza teatru oraz Scena pod Ratuszem w budynku ratusza na Rynku Głównym.

widok ogólny

zdjęcie z lat 60-tych XX wieku - Fotopolska

widok na elewację główną

widok z boku

widok na elewację główna i boczną

elewacja boczna

elewacja główna

elewacja tylna

neon

fragment schodów

kolumny portyku

kapitel kolumny

świetlik

detal dekoracji elewacji

okno z dekoracyjną kratą

poniedziałek, 25 maja 2015

Rybna - kościół św. Kazimierza

Klasycystyczny, murowany kościół w Rybnej ( powiat krakowski, gmina Czernichów) powstał w latach 1821-1832 na miejscu wcześniejszej drewnianej świątyni gotyckiej.

Jest to budowla jednonawowa na planie krzyża łacińskiego z wieżą od zachodu i półkoliście zamkniętym prezbiterium. Po bokach prezbiterium znajdują się zakrystia i kaplica. Całość architektury reprezentuje tzw. styl józefiński.

We wnętrzu zachowały się elementy wyposażenia starsze od świątyni m.in. gotycka rzeźba św. Mikołaja oraz misa z mosiądzu z XV-XVI wieku z reliefem, uznawana za element chrzcielnicy.

Kościół otacza mur z czterema dawnymi kaplicami.

widok ogólny

panorama

widok od prezbiterium

prezbiterium i zakrystia

kaplica

elewacja południowa

wieża

zwieńczenie wieży

zegar

okna

detal

wnętrze

ołtarz główny

obraz w ołtarzu głównym

ołtarz boczny

obraz w ołtarzu

obraz

ambona

chrzcielnica

czasza chrzcielnicy

epitafium z portretem

epitafium

epitafium na zewnątrz

stacje Drogi Krzyżowej

dawna kapliczka w murze ogrodzenia

środa, 20 maja 2015

Zebrzydowice - dwór obronny, szpital bonifratrów i cmentarz

Niedaleko Kalwarii Zebrzydowskiej, w miejscowości Zebrzydowice ( powiat wadowicki, gmina Kalwaria Zebrzydowska) zachował się dawny renesansowy dwór obronny rodziny Zebrzydowskich herbu Radwan (Radwanici), pochodzący z drugiej połowy XVI wieku.

Dwór miał plan zbliżony do kwadratu. Od północy do korpusu przylegały dwie wieże ze strzelnicami. Początkowo dwór pełnił rolę siedziby rodowej Zebrzydowskich, którzy wtedy przejęli nazwisko od nazwy miejscowości.

Następnie, do końca XVI wieku, pełnił rolę zameczku myśliwskiego. W 1599 roku Mikołaj Zebrzydowski, marszałek wielki koronny, zarządzając majątkiem w imieniu bratanka, ufundował szpital dla chorych żołnierzy pochodzenia szlacheckiego. Ponieważ bratanek zamierzał poświęcić się stanowi duchownemu, postanowiono przekazać na cele fundacji dwór wraz z majątkiem, pod zarządem miejscowej parafii.

Aby dostosować budynek do nowej funkcji, architekt Jan Maria Bernardoni rozbudował dwór od południa, dostawiając prostopadle piętrową dobudówkę.

Niestety ówczesny proboszcz nie wywiązywał się z obowiązków, jakie nałożyła na niego fundacja Zebrzydowskiego i w 1611 roku całe założenie przekazano pod zarząd zakonu bonifratrów, których specjalnie sprowadzono z Krakowa.

Kolejna rozbudowa kompleksu miała miejsce na początku XVIII wieku, kiedy wzniesiono przy szpitalu klasztor.

Zakonowi bonifratrów udało się uniknąć kasacji pod koniec XVIII wieku, ale po I rozbiorze Polski klasztor przejęło państwo austriackie. Bonifraci odzyskali szpital w 1839 roku, dzięki zapisowi Elżbiety Wielkopolskiej ( w tutejszym szpitalu przebywał jej umysłowo chory syn).

Podczas rabacji chłopskiej klasztor i szpital znacznie ucierpiały. Odbudowano te budynki dopiero po odzyskaniu przez państwo polskie niepodległości. Dokonano wtedy pewnych modyfikacji bryły, m.in. podwyższono wieże.

W 1938 roku utworzono tu filię szpitala dla umysłowo chorych. W czasie II wojny światowej Niemcy przejęli majątek a chorych wysłali do Oświęcimia. Po wojnie szpital pełnił funkcję filii kobierzyńskiego szpitala psychiatrycznego. Od 1981 roku znajduje się tu Dom Pomocy Społecznej Caritasu.

W najstarszej części kompleksu zachowało się kilka renesansowych portali i obramień okiennych.

Niedaleko dawnych zabudowań folwarcznych klasztoru zachował się cmentarz, należący do konwentu.

Nekropolia pochodzi prawdopodobnie z około 1811 roku.

W krypcie klasycystycznej kaplicy z portykiem i arkadami pochowani są zmarli zakonnicy oraz Feliks Wielopolski, umysłowo chory syn dobrodziejki klasztoru Elżbiety Wielopolskiej, który zmarł w tutejszym szpitalu w roku 1836.