Pierwsza wzmianka o świątyni (jeszcze romańskiej) pochodzi z roku 1222, gdy
biskup Iwo Odrowąż przeniósł tutaj parafię miejską Krakowa.
Po zniszczeniu murowanej romańskiej budowli przez najazdy tatarskie nowa, ceglana
wczesnogotycka już, fara zaczęła powstawać pod koniec XIII wieku. Najpierw
wzniesiono korpus nawowy ( halowy) z dwiema wieżami a w latach 1355-1397 obecne
prezbiterium ( z zachowanymi częściowo witrażami w oknach) oraz zmieniono układ
halowy korpusu na bazylikowy, aby lepiej oświetlić wnętrze kościoła. Ściany prezbiterium
wspierają szkarpy ozdobione kamiennymi pinaklami i rzeźbami.
W XV wieku powstały kaplice boczne oraz podwyższono jedną z wież (
Hejnalica) i ozdobiono ją gotyckim
hełmem z iglicami i koroną. Pod koniec wieku we wnętrzu pojawił się, ufundowany
przez krakowskie mieszczaństwo, wspaniały
drewniany ołtarz autorstwa Wita Stwosza.
W następnym stuleciu nakryto niższą wieżę renesansowym hełmem z kopułką.
W połowie XVIII wieku nastąpiły znaczące zmiany wnętrza świątyni, dokonane
dzięki architektowi królewskiemu Francesco Placidiemu. Z okresu tej
modernizacji pochodzą, między innymi, ołtarze boczne z czarnego marmuru, liczne
obrazy oraz kruchta wejściowa od zachodu.
W XIX wieku zlikwidowano cmentarz wokół kościoła oraz przeprowadzono remont
świątyni. Ściany wnętrza pokryto polichromią według projektu Jana Matejki. Stanisław
Wyspiański oraz Józef Mehoffer wykonali witraż w ostrołukowym oknie fasady,
pomiędzy wieżami.
Przy prezbiterium od północy zwraca uwagę renesansowy skarbiec z XVI i XVII wieku
ozdobiony boniowaniem.
Od południa na ścianie zamontowano tablice epitafijne w tym epitafium
aptekarza Stanisława Chudzicza z 1557 roku. Na tej samej ścianie widnieje zegar
słoneczny z 1954 roku, wykonany techniką graffiti, który zastąpił wcześniejszy,
barokowy. Niedaleko kruchty zachodniej
znajduje się renesansowy ganek- dzieło znanego artysty włoskiego Bartolomeo
Berecciego, autora prac na Wawelu. Przy kruchcie południowej zachował się
manierystyczna kaplica grobowa rodziny Frankowiczów oraz barokowy nagrobek z
czarnego marmuru infułata Jacka Łapackiego, dzieło Fransesco Placidiego.
Wystrój i wyposażenie wnętrza fary pochodzi z różnych epok, począwszy od
gotyku.
Najważniejszym elementem z tego okresu jest oczywiście ołtarz główny, najwybitniejsze
dzieło, pochodzącego z Norymbergii artysty Wita Stwosza. Ołtarz ma formę
poliptyku i składa się z szafy oraz dwóch par skrzydeł. Pełnopostaciowa scena
główna przedstawia Zaśnięcie i Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny.
W kościele znajduje się jeszcze inne dzieło Stwosza. Jest nim krucyfiks
umieszczony w jednym z ołtarzy południowej nawy bocznej.
Do najstarszych dzieł zalicza się także kamienne epitafium Jana Sebenwirta w
kaplicy św. Walentego, pochodzące z połowy XV wieku oraz brązowe płyty
nagrobne rodziny Bonerów, wykonane przez znany warsztat Piotra Vischera a zamontowane
w kaplicy św. Jana Chrzciciela.
Epoka renesansu wzbogaciła świątynię o kolejne dzieła. Należy tutaj wymienić
piękne, manierystyczne cyborium Jana Marii Padovano oraz nagrobki włoskich
rodzin Montelupich i Cellarich z początku XVII wieku. We wnętrzach kaplic
wzniesiono także, wzorowane na nagrobkach ostatnich Jagiellonów, nagrobki
przyścienne z leżącymi postaciami zmarłych.
Warto wspomnieć, że w kościele znajdują się dwie ambony. Jedna jest barokowa
a druga neogotycka oraz kilka kompletów stalli.
Z farą Mariacką związanych jest wiele legend oraz duża atrakcja czyli słynny
hejnał. Hejnał wygrywany jest regularnie od roku 1838 i początkowo grano go
tylko w południe. Obecnie z wyższej wieży zwanej Hejnalicą melodia wygrywana na
trąbce rozbrzmiewa o każdej pełnej godzinie na cztery strony świata. Hejnał
stał się muzycznym symbolem Krakowa.
 |
| widok ogólny |
 |
| zdjęcie archiwalne |
 |
| panorama |
 |
| prezbiterium |
 |
| okna prezbiterium |
 |
| zwieńczenie prezbiterium |
 |
| kamienny pinakiel |
 |
| elewacja północna |
 |
| skarbiec |
 |
| fragment elewacji skarbca |
 |
| elewacja południowa |
 |
| fasada |
 |
| fasada - zdjęcie archiwalne |
 |
| fragment fasady z oknem |
 |
| maswerk |
 |
| wieże |
 |
| hełmy wież |
 |
| hełm gotycki |
 |
| hełm renesansowy |
 |
| kruchta wejściowa |
 |
| portal |
 |
| balkon Berecciego |
 |
| dzwonek umarłych |
 |
| zegar słoneczny |
 |
| płaskorzeźba Ukrzyżowanie |
 |
| epitafium manierystyczne kobiety |
 |
| epitafia na elewacji ściany |
 |
| epitafium aptekarza |
 |
| epitafium przy Ogrojcu |
 |
| nagrobek infułata Jacka Łapackiego |
 |
| kaplica grobowa |
 |
| epitafia zmarłych w kaplicy grobowej |
 |
| gotycki portal południowy |
 |
| portal do nawy |
 |
| wnętrze |
 |
| wnętrze - zdjęcie archiwalne - Fotopolska |
 |
| wnętrze prezbiterium |
 |
| sklepienie gotyckie |
 |
| witraże |
 |
| ołtarz Wita Stwosza |
 |
| scena główna ołtarza |
 |
| skrzydło |
 |
| ołtarz zamknięty |
 |
| krucyfiks Wita Stwosza |
 |
| stalle w prezbiterium |
 |
| posąg |
 |
| polichromia ścian |
 |
| ściana nawy głównej |
 |
| chór |
 |
| cyborium Padovano |
 |
| fragment cyborium |
 |
| nagrobek Cellarich |
 |
| nagrobek Montelupich |
 |
| fragment nagrobka |
 |
| łuk tęczowy |
 |
| ambona barokowa |
 |
| gotycka płyta nagrobna |
 |
| chrzcielnica |
 |
| manierystyczne epitafium |
 |
| płyty nagrobne Bonerów |
 |
| fragment jednej z płyt |
 |
| nagrobek renesansowy |
 |
| nagrobek z leżącą postacią zmarłego |
 |
| płyta z płaskorzeźbą zmarłego |
 |
| kropielnica gotycka |
 |
| płaskorzeźba upamiętniająca wiktorię wiedeńską |
 |
| tablica upamiętniająca śmierć hejnalisty |
