gatoma - na tropie zabytków: Kraków

czwartek, 16 czerwca 2022

Kraków - kościół Mariacki

Pierwsza wzmianka o świątyni (jeszcze romańskiej) pochodzi z roku 1222, gdy biskup Iwo Odrowąż przeniósł tutaj parafię miejską Krakowa.

Po zniszczeniu murowanej romańskiej budowli przez najazdy tatarskie nowa, ceglana wczesnogotycka już, fara zaczęła powstawać pod koniec XIII wieku. Najpierw wzniesiono korpus nawowy ( halowy) z dwiema wieżami a w latach 1355-1397 obecne prezbiterium ( z zachowanymi częściowo witrażami w oknach) oraz zmieniono układ halowy korpusu na bazylikowy, aby lepiej oświetlić wnętrze kościoła. Ściany prezbiterium wspierają szkarpy ozdobione kamiennymi pinaklami i rzeźbami.

W XV wieku powstały kaplice boczne oraz podwyższono jedną z wież ( Hejnalica) i ozdobiono ją gotyckim hełmem z iglicami i koroną. Pod koniec wieku we wnętrzu pojawił się, ufundowany przez krakowskie mieszczaństwo, wspaniały drewniany ołtarz autorstwa Wita Stwosza.

W następnym stuleciu nakryto niższą wieżę renesansowym hełmem z kopułką.

W połowie XVIII wieku nastąpiły znaczące zmiany wnętrza świątyni, dokonane dzięki architektowi królewskiemu Francesco Placidiemu. Z okresu tej modernizacji pochodzą, między innymi, ołtarze boczne z czarnego marmuru, liczne obrazy oraz kruchta wejściowa od zachodu.

W XIX wieku zlikwidowano cmentarz wokół kościoła oraz przeprowadzono remont świątyni. Ściany wnętrza pokryto polichromią według projektu Jana Matejki. Stanisław Wyspiański oraz Józef Mehoffer wykonali witraż w ostrołukowym oknie fasady, pomiędzy wieżami.

Przy prezbiterium od północy zwraca uwagę renesansowy skarbiec z XVI i XVII wieku ozdobiony boniowaniem.

Od południa na ścianie zamontowano tablice epitafijne w tym epitafium aptekarza Stanisława Chudzicza z 1557 roku. Na tej samej ścianie widnieje zegar słoneczny z 1954 roku, wykonany techniką graffiti, który zastąpił wcześniejszy, barokowy. Niedaleko kruchty zachodniej znajduje się renesansowy ganek- dzieło znanego artysty włoskiego Bartolomeo Berecciego, autora prac na Wawelu. Przy kruchcie południowej zachował się manierystyczna kaplica grobowa rodziny Frankowiczów oraz barokowy nagrobek z czarnego marmuru infułata Jacka Łapackiego, dzieło Fransesco Placidiego.

Wystrój i wyposażenie wnętrza fary pochodzi z różnych epok, począwszy od gotyku.

Najważniejszym elementem z tego okresu jest oczywiście ołtarz główny, najwybitniejsze dzieło, pochodzącego z Norymbergii artysty Wita Stwosza. Ołtarz ma formę poliptyku i składa się z szafy oraz dwóch par skrzydeł. Pełnopostaciowa scena główna przedstawia Zaśnięcie i Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny.

W kościele znajduje się jeszcze inne dzieło Stwosza. Jest nim krucyfiks umieszczony w jednym z ołtarzy południowej nawy bocznej.

Do najstarszych dzieł zalicza się także kamienne epitafium Jana Sebenwirta w kaplicy św. Walentego, pochodzące z połowy XV wieku oraz brązowe płyty nagrobne rodziny Bonerów, wykonane przez znany warsztat Piotra Vischera a zamontowane w kaplicy św. Jana Chrzciciela.

Epoka renesansu wzbogaciła świątynię o kolejne dzieła. Należy tutaj wymienić piękne, manierystyczne cyborium Jana Marii Padovano oraz nagrobki włoskich rodzin Montelupich i Cellarich z początku XVII wieku. We wnętrzach kaplic wzniesiono także, wzorowane na nagrobkach ostatnich Jagiellonów, nagrobki przyścienne z leżącymi postaciami zmarłych.

Warto wspomnieć, że w kościele znajdują się dwie ambony. Jedna jest barokowa a druga neogotycka oraz kilka kompletów stalli.

Z farą Mariacką związanych jest wiele legend oraz duża atrakcja czyli słynny hejnał. Hejnał wygrywany jest regularnie od roku 1838 i początkowo grano go tylko w południe. Obecnie z wyższej wieży zwanej Hejnalicą melodia wygrywana na trąbce rozbrzmiewa o każdej pełnej godzinie na cztery strony świata. Hejnał stał się muzycznym symbolem Krakowa.