gatoma - na tropie zabytków: Rudno

niedziela, 3 kwietnia 2016

Rudno - zamek Tenczyn

Pierwszą gotycką warownię w Rudnie ( powiat krakowski, gmina Krzeszowice) wzniósł w latach 1331-1361 Andrzej Toporczyk, syn protoplasty rodu Tęczyńskich, kasztelana krakowskiego Nawoja z Morawscy, który założył tutaj w 1319 roku osadę.

Pierwotny zamek, typu wyżynnego, był otoczony murem obwodowym i posiadał kilka wież. Wewnątrz murów znajdował się budynek mieszkalny z kaplicą. Z tego zamku pochodzi wieża zwana Nawojową oraz wieża zwana Dorotką.

W XV wieku nastąpiła rozbudowa zamku. Jedną z wież ( wieża Nawojowa) przekształcono w wieżę bramną. Rozbudowano skrzydło zachodnie, które pełniło funkcję reprezentacyjną. W skrzydle północnym mieściły się pomieszczenia mieszkalne właścicieli warowni. Nieco później dobudowano osobną kaplicę oraz rozbudowano tzw. zamek dolny. Kaplica posiadała kryptę grobową.

Kolejna przebudowa, przeprowadzona przez Jana Tęczyńskiego około 1570 roku nadała budowli cech rezydencji renesansowej, jednej z największych w ówczesnej Rzeczypospolitej. Całość znacznie rozbudowano a dziedziniec zamku górnego ozdobiono krużgankami. Na wieżach pojawiły się attyki. Obok zamku założono ogrody i winnice.

Około 1610 roku wzmocniono także część dolną warowni wznosząc fortyfikacje bastejowo- bastionowe.

W XVII wieku, po wygaśnięciu rodu Tęczyńskich, warownia przeszła jako wiano córki ostatniego z rodu, Jana Tęczyńskiego na własność rodziny Opalińskich.

Kres świetności zamku przyniósł Potop Szwedzki. Twierdza została w 1656 roku ograbiona i spalona. Próby odbudowy zamku przez kolejnych właścicieli powiodły się połowicznie.

W 1768 roku zamek spłonął od uderzenia pioruna. Od tego czasu pozostał opuszczony i popadał w ruinę.

Jego właścicielami byli od roku 1816 do wybuchu II wojny światowej Potoccy z Krzeszowic. Za ich czasów rozpoczęto prace konserwatorskie zabezpieczające ruiny. Restauracja zamku trwa do dnia dzisiejszego, prowadzona obecnie na zlecenie gminy Krzeszowice ale rodzina Potockich stara się o odzyskanie warowni.

Ciekawostką jest, że wjazd do zamku prowadzi przez basteję bramną zwaną barbakanem oraz długą sień- jest to oryginalne rozwiązanie, niespotykane gdzie indziej w Polsce.

Inne ciekawostki:

- w zamku byli więzieni znaczniejsi jeńcy krzyżaccy, wzięci do niewoli po bitwie pod Grunwaldem

- w XVI wieku częstymi gośćmi na zamku byli Mikołaj Rej i Jan Kochanowski

- zamkowe wzgórze było prawdopodobnie kiedyś stożkiem wulkanicznym

- skały wzgórza zamkowego zawierają w sobie kamienie ozdobne- ametysty