Poręba Żegoty - ruiny pałacu Szembeków

Niedaleko Alwerni, w miejscowości Poręba Żegoty ( powiat chrzanowski, gmina Alwernia) znajdują się ruiny okazałego założenia pałacowo - parkowego.

Od wieku XVII istniał w Porębie niewielki dwór drewniany, wzniesiony prawdopodobnie przez rodzinę Korycińskich. Dwór ten zniszczyły wojska szwedzkie podczas Potopu. Został on jednak odbudowany i rozbudowany do formy pałacu przez Jakuba Morsztyna, ożenionego z jedną ze spadkobierczyń Korycińskich.

W 1758 roku dobra porębskie nabył Franciszek Szwarcenberg – Czerny, kasztelan oświęcimski. Po jego śmierci w 1764 roku, majątek odziedziczyła córka, będąca żoną Józefa Szembeka. Ich syn Aleksander Szembek zapoczątkował porębską linię rodu. Za jego czasów została przeprowadzona duża modernizacja i rozbudowa rezydencji w stylu rokokowo-klasycystycznym.

Powstał pałac parterowy, na planie wydłużonego prostokąta składający się z korpusu głównego oraz skrzydeł bocznych. Budynek był podpiwniczony oraz częściowo osadzony na wysokiej podmurówce i oszkarpowany. Do boków pałacu przylegały dwie oficyny. Front korpusu głównego zdobił portyk arkadowo-filarowy z kartuszami herbowymi. Całość skupiona była wokół czworobocznego dziedzińca.

Założenie pałacowe otaczał rozległy park ze szklarniami i oranżerią. Znajdowała się w nim także sztuczna grota z głową Neptuna nad wejściem ( grota nie istnieje).

W rękach tej linii Szembeków rezydencja pozostała do około 1890 roku, gdy Zygmunt Szembek sprzedał Porębę swojemu bratu stryjecznemu Józefowi Szembekowi.

Nowy nabywca zlecił około 1906 roku ponowną modernizację i rozbudowę całego kompleksu. Pracami kierował Tadeusz Stryjeński, znany architekt tworzący w stylu secesji, autor m.in. restauracji Willi Decjusza w Krakowie.

W wyniku tej modernizacji zmieniono komunikację wewnętrzna pałacu, przebudowano jedną z oficyn oraz dobudowano taras ogrodowy. Całość nakryto mansardowym dachem gontowym.  

Zmodernizowano także i uporządkowano park. Na jego terenie wzniesiono w latach 1921-1922, według projektu Stryjeńskiego, mauzoleum rodzinne Szembeków ( obecnie w odbudowie). Budowla ozdobiona była rzeźbą Madonny z Dzieciątkiem nieznanego autorstwa.

Józef Szembek mieszkał w pałacu do swojej śmierci w 1929 roku. Ostatnim właścicielem majątku, do wybuchu drugiej wojny światowej, był jego syn Adam.

Pałac spłonął w pożarze w 1945 roku, podczas stacjonowania w nim wojsk radzieckich.

Zachowały się tylko niektóre zabudowania folwarczne, zasiedlane z czasem i dewastowane przez różne instytucje i lokatorów z przydziału. Ocalała także jedna z oficyn, którą zamieszkiwały do lat 60-tych XX wieku, siostra Adama Szembeka Zofia oraz Maria Szembek.

Od kilkunastu lat ruiny pałacu wraz z parkiem znowu znajdują się w rękach prywatnych.

widok ogólny

widok ogólny około 2000 roku

zdjęcie archiwalne

panorama

portyk

herby na portyku

mury pałacu

oficyna

widok na oficyny

narożnik

ruiny wieży

wjazd i oficyna

salon-zdjęcie archiwalne

brama wjazdowa

park i mauzoleum

mauzoleum przed remontem

mauzoleum po remoncie

figura Madonny

nagrobek Szembeków na cmentarzu

napis na nagrobku

ruiny budynków gospodarczych

pamiątkowa mogiła