Wiślica- kolegiata Narodzenia NMP

wtorek, 24 lutego 2015

Wiślica- kolegiata Narodzenia NMP

Obecny kolegiata w Wiślicy ( powiat buski, gmina Wiślica) jest prawdopodobnie trzecim kościołem wzniesionym na tym miejscu. Pierwsze dwa wzniesiono w stylu romańskim (pozostałością pierwszego z nich jest słynna Płyta Orantów).

Kolegiata została ufundowana w 1350 roku przez Kazimierza Wielkiego, według legendy, jako wotum pokutne za zamordowanie kanonika Marcina Baryczki.

Wzniesiono ją w stylu gotyckim z kamienia ciosowego i posadowiono częściowo (od zachodu) na fundamentach drugiej świątyni romańskiej. Składa się z wielobocznie zamkniętego prezbiterium oraz wyższej od prezbiterium nawy. Prezbiterium nakrywa sklepienie krzyżowe a nawę sklepienia trójdzielne i gwiaździste, wsparte na trzech smukłych wielobocznych filarach. Na sklepieniach, w zwornikach umieszczono liczne herby miast i herby rycerskie. Do prezbiterium przylega od północy gotyckie tabernakulum oraz wzniesiona w XVII wieku przybudówka z zakrystią i skarbcem.

N elewacji południowej nawy znajduje się główne wejście do kolegiaty. Jest to ostrołukowy portal gotycki. Nad portalem umieszczona jest tablica erekcyjna w formie płaskorzeźby. Przedstawia ona fundatora świątyni, króla Kazimierza Wielkiego ofiarowującego Madonnie z Dzieciątkiem model świątyni. Za klęczącym królem stoi biskup krakowski Bodzanta. Tablicę ufundował w 1464 roku Jan Długosz, pełniący wówczas w Wiślicy funkcję kanonika.

Kolejny gotycki portal znajduje się na północnej elewacji budowli. Pochodzi z drugiej połowy XIV wieku i zdobią go herby Orłów Piastowskich. Niedaleko tego portalu znajduje się zamurowane okno, z którego, według legendy, ogłoszono w 1347 roku statuty wiślickie, czyli zbiór praw pisanych dla Małopolski ( Ale to tylko legenda. Statuty ogłoszono przed powstaniem obecnej świątyni).

Kolejne cenne zabytki znajdują się wewnątrz świątyni. Najcenniejszym z nich jest tak zwana

„ Madonna Łokietkowa”, czyli kamienna rzeźba Madonny z Dzieciątkiem, ustawiona w ołtarzu głównym. Rzeźba pochodzi z ok. 1300 roku i jest przykładem wczesnogotyckiej rzeźby sakralnej.

W Wiślicy znalazła się prawdopodobnie jako dar króla Władysława Łokietka. Jest to jedyna rzeźba w Polsce przedstawiająca Madonnę uśmiechającą się.

Ściany wewnętrzne prezbiterium ozdabiają pozostałości rusko-bizantyjskiej polichromii z lat 1397-1400 fundacji Władysława Jagiełły oraz późnorenesansowe epitafia. W nawie, na ścianie południowej umieszczono nagrobek Anny Stawskiej z 1617 roku z płaskorzeźbą przedstawiającą leżącą postać zmarłej.

Kościół na przestrzeni wieków przechodził wiele renowacji. W 1598 roku odnowiono dach oraz posąg Madonny. W XVII wieku odnowiono prezbiterium i po raz kolejny dach.

Największe zniszczenia przyniosła świątyni I wojna światowa. W 1915 roku artyleria austriacka zniszczyła fasadę zachodnią oraz dwie wieże pochodzące ze świątyni romańskiej.

Kościół został odbudowany w latach dwudziestych XX wieku pod kierownictwem Adolfa Szyszko-Bohusza. Rozebrano wówczas pozostałości romańskich wież, odbudowano zawalone sklepienia oraz wykonano nową fasadę kościoła.

Obok kościoła wznosi się dzwonnica ufundowana w latach 1460-1470 przez Jana Długosza. Zbudowano ją z kamienia i cegły zendrówki. Dzwonnicę wieńczy kamienny fryz z herbami.

Dach dzwonnicy przebudowano w czasie restauracji w latach dwudziestych XX wieku.