gatoma - na tropie zabytków: Kraków Bielany

czwartek, 26 marca 2015

Kraków Bielany - klasztor kamedułów

Klasztor kamedułów na krakowskich Bielanach został założony na wzgórzu nazwanym Srebrną Górą.

Jego fundatorem był w 1604 roku marszałek wielki koronny Mikołaj Wolski.

Teren, który upodobali sobie na swój erem zakonnicy-pustelnicy był miejscem odosobnionym,

zgodnie z surową regułą zakonu. Jednak teren ten miał jedną wadę. Nie należał do Wolskiego, lecz do kasztelana wojnickiego Sebastiana Lubomirskiego, znanego ze skąpstwa. Aby skłonić opierającego się właściciela wzgórza do darowizny na rzecz zakonników Wolski, za namową żony Sebastiana, Anny wydał ucztę, na której gościł także kasztelan. W trakcie jej trwania udało się uzyskać od Lubomirskiego obietnicę darowizny wzgórza. W zamian Wolski, jak mówi legenda, ofiarował kasztelanowi, w dowód wdzięczności, wszystkie srebrne naczynia z uczty. A wartość ich była niemała. Dlatego też na pamiątkę tego wydarzenia wzgórze nazwano Srebrną Górą.

Według planów zakonników erem miał składać się z kościoła i domków pustelniczych. W każdym domku miał zamieszkać jeden pustelnik. Zakonnicy wprowadzili się do eremu w 1610 roku, chociaż trwały w nim jeszcze prace budowlane.

Przy wznoszeniu przyklasztornego kościoła Wniebowzięcia NMP pracowało wielu wybitnych artystów. Jego projektantem był włoski architekt Andrea Spezza, stiuki są autorstwa Giovanni Battisty Falconiego. Działał tutaj także wybitny malarz baroku Tomasz Dolabella oraz Francisco Placidi.

Dwuwieżowa elewacja świątyni poprzedzona jest niewielkim dziedzińcem. Wykonana została, podobnie jak cała bryła kościoła, z białego kamienia. Wnętrze składa się z szerokiej nawy oraz bogato zdobionych rzędów kaplic bocznych. Część z nich pełni funkcję mauzoleów rodowych ( m.in. Lubomirskich).

Przy wznoszeniu świątyni pojawiły się jednak duże problemy. W 1617 roku uległa ona częściowo zawaleniu. Udało się ją jednak odbudować a poświęcenie nastąpiło w 1642 roku, już po śmierci Wolskiego.

Mikołaj Wolski koniec życia spędził w kamedulskim klasztorze. Został pochowany, zgodnie ze swoim życzeniem, w zakonnym habicie, pod posadzka kościoła tak, aby wchodzący do świątyni mogli po nim „deptać”.

Wyposażenie kościoła pochodzi z XVII i XVIII wieku.

W 1814 roku w chórze kościoła wybuchł pożar, który strawił cześć świątyni i ołtarz główny. Ołtarz został o zastąpiony przez nowy, z obrazem krakowskiego artysty Michała Stachowicza.

Pod prezbiterium kościoła znajduje się krypta, gdzie chowani są, w zamurowanych niszach, zmarli zakonnicy. Gdy minie 100 lat szczątki chowane są w zbiorowej mogile, tak, aby zostawić miejsce dla kolejnych zakonników.

Pierwotnie w eremie wzniesiono 20 domków pustelniczych, gdzie zakonnicy pędzili żywot w odosobnieniu, spotykając się tylko na mszy i kilka razy do roku przy wspólnych posiłkach. Teraz domków jest o kilka mniej. Cały erem, położony w Lasku Wolskim, ogrodzony jest kamiennym murem, tak, aby miejsce sprzyjało modlitwie i kontemplacji.

Surowa reguła zakonna, zabraniająca kontaktów ze światem zewnętrznym, dopuszcza odwiedziny klasztoru także według ścisłych reguł. Mężczyźni mogą wejść na teren przyklasztorny i do świątyni codziennie, w określonych godzinach natomiast kobiety mają wstęp na dziedziniec wewnętrzny i do kościoła, zgodnie z testamentem Wolskiego, tylko dwanaście razy w roku w tzw. dni otwartej furty.

Na świecie istnieje obecnie dziewięć klasztorów kamedułów, w tym dwa w Polsce. Połowa zakonników to Polacy.

Przy drodze prowadzącej do eremu ustawiono, prawdopodobnie w latach 80-tych XVII wieku, marmurową kolumnę pasyjną z wyrytymi scenami pasyjnymi ( obecnie mało widoczne). Kolumna pierwotnie wyznaczała granicę dostępu kobiet do eremu.

W 2008 roku wokół klasztoru została założona winnica, częściowo na gruntach dzierżawionych od kamedułów. Winnica nosi nazwę Srebrna Góra i jest jedną z największych winnic w Polsce. Jest to inwestycja prywatna, ale do leżakowania wina wykorzystuje się niektóre pomieszczenia klasztoru.