Zator- kościół Św. Wojciecha i Jerzego

piątek, 17 października 2014

Zator- kościół Św. Wojciecha i Jerzego

Pierwszy kościół w Zatorze (powiat oświęcimski, gmina Zator) powstał w XIII wieku jako fundacja Benedyktynek ze Staniątek. Istniejący obecnie kościół powstał około 1393 roku, podczas drugiej lokacji miasta.

Kościół ten nie został ukończony i przykryto go prowizorycznym, drewnianym stropem.

Taki stan rzeczy trwał do 1766 roku, gdy strop ten się zawalił. Wtedy to powstało drewniane sklepienie pozorowane i barokowe arkady między nawami.

W pierwszej połowie XIX wieku architekt Franciszek Maria Lanci przebudował świątynie w stylu neogotyckim. Nadbudowano wtedy wieżę, wzniesiono schodkowy szczyt oraz kruchtę zachodnią.

W latach 1960-1973 przeprowadzono gruntowna restaurację świątyni. Zlikwidowano wówczas barokowe arkady międzynawowe i neogotycką kruchtę zachodnią.

Obecnie nawę przykrywa sklepienie żelbetowe a prezbiterium sklepienie krzyżowo-żebrowe.

W końcu XX wielu zamontowano nowe witraże.

Zasadnicza bryła kościoła ma charakter gotycki i została wniesiona na planie nieregularnym. Posiada mury z cegieł oraz podmurówkę z kamienia i szkarpy. Wieża kościoła umieszczona jest niesymetrycznie względem fasady. Korpus kościoła jest trzynawowy, halowy. Przy nawie znajdują się dwie kruchty.

W murach zakrystii zachowała się najstarsza, romańska część kościoła.

Na elewacji kościoła zachowało się wiele gotyckich detali. Między innymi gotycki maswerk z 1400 roku, w dolnej kondygnacji wieży. Został tam przeniesiony, prawdopodobnie, z prezbiterium kościoła. Także niektóre portale, oraz okno fasady są gotyckie. Gotyckie jest także sklepienie prezbiterium oraz dolne partie kościoła.

We wnętrzu świątyni znajduje się kilka cennych elementów wyposażenia. Między innymi brązowa chrzcielnica z XV wieku. Zwraca również uwagę renesansowy ołtarz z 1521 roku, pochodzący z katedry na Wawelu. Został tutaj sprowadzony przez właścicielkę Zatora, Annę z Tyszkiewiczów Wąsowiczową, której zwłoki pochowane zostały w krypcie kościoła.

W krypcie znaleźli pochówek także inni właściciele Zatora. Są to generał Stanisław Wąsowicz- adiutant Napoleona I i mąż wspomnianej Anny oraz Maurycy i Ludwika Potoccy.

Obok kościoła zachował się jeszcze jeden pomnik nagrobny. Ma on formę antycznego sarkofagu. Jest to domniemane miejsce pochówku księżnej Apolonii Poniatowskiej, żony bratanka ostatniego króla Polski. Obecnie sarkofag jest w dużej mierze rekonstrukcją.