gatoma - na tropie zabytków: Kraków - kościół franciszkanów

piątek, 12 maja 2023

Kraków - kościół franciszkanów

Na rogu placu Wszystkich Świętych, przy ulicy Franciszkańskiej w Krakowie wznosi się ceglany, gotycki kościół zakonu franciszkanów.

Budowla powstała w pierwszej połowie XIII wieku dzięki staraniom kasztelana krakowskiego Teodora Gryfity. Pierwotnie świątynia miała, prawdopodobnie, plan centralny - krzyża greckiego z wieżą na przecięciu ramion ( uważa się, że taka forma świątyni wiąże się z przeznaczeniem budowli na mauzoleum bł. Salomei oraz księcia Bolesława Wstydliwego).

Z czasem kościół rozbudowywano. Jeszcze w XIII wieku powstała zakrystia ( zwana starą) oraz dwunawowy korpus halowy od zachodu. Wiek XV zaznaczył się przedłużeniem prezbiterium i ozdobieniem go oknami z maswerkami ( obecne z XIX wieku). Przy północnej ścianie prezbiterium powstała kaplica św. Salomei.

Niestety świątynia często była niszczona przez pożary. W 1655 roku, po kolejnym pożarze, kościół odbudowano odtwarzając wnętrza w duchu baroku. Wtedy też została ukształtowana kaplica Męki Pańskiej, usytuowana po stronie północnej.

W czasie wielkiego pożaru Krakowa, w roku 1850, zniszczeniu uległa także świątynia franciszkanów. Odbudowa trwała tym razem kilkadziesiąt lat. W części wschodniej przywrócono jej wygląd gotycki natomiast nawa otrzymała wygląd romańsko-gotycki z wielkim ostrołukowym oknem w fasadzie zachodniej. Z kolei do gotyckiego transeptu dodano neogotycką kruchtę. We wnętrzu zamontowano barokowe ołtarze z marmuru dębnickiego, pozyskane z innego kościoła. W końcowym etapie restauracji powstała polichromia oraz witraże.

W 1920 roku kościół otrzymał status bazyliki mniejszej.

Kościół znany jest głównie z wystroju w duchu młodopolskim. Część polichromii i witraże są autorstwa Stanisława Wyspiańskiego. Najsłynniejszym witrażem jest umieszczony w oknie nad chórem okazały witraż „ Bóg Ojciec”. W oknach prezbiterium możemy z kolei podziwiać witraże wyobrażające patrona świątyni św. Franciszka oraz bł. Salomeę i cztery żywioły. W polichromii prezbiterium i transeptu dominują motywy gwiazd, kwiatów i ziół. Także artysta młodopolski zaprojektował stacje Drogi Krzyżowej – był nim Józef Mehoffer.

Z ciekawszych elementów wystroju wnętrza warto zwrócić uwagę na gotyckie płyty nagrobne w prezbiterium ( XV wiek ), dokładną kopię Całunu Turyńskiego znajdującą się w jednej z kaplic oraz galerię portretów biskupów krakowskich i fragmenty gotyckiej polichromii w krużgankach klasztoru przylegającego do świątyni.