Zator - pałac Potockich

Obok rynku w Zatorze ( powiat oświęcimski, gmina Zator) stoi dawna rezydencja rodu Potockich.

Budowlę nazywa się zamkiem, chociaż obecnie jest właściwie pałacem. Pierwsza warownia, gotycka, została wzniesiona na skarpie nad rzeką Skawą około 1455 roku przez księcia Wacława, który tutaj przeniósł stolice księstwa. Zamek ten miał jedno piętro z wykuszem nad wejściem oraz kaplicę.

W 1513 roku księstwo zatorskie zostało włączone do Korony a zamek stał się siedzibą starostów. W XVII wieku nastąpiła znaczna przebudowa warowni staraniem ówczesnego starosty Fryderyka Dunina, który ją zakupił. W czasie tej przebudowy zamek zyskał jeszcze jedno piętro a wykusz zlikwidowano.

W 1833 roku dobra zatorskie stały się własnością rodziny Potockich i wkrótce nastąpiła całkowita przebudowa zamku na okazałą rezydencję. Przebudowę zlecił Aleksander Potocki a prace, od 1836 roku, prowadził, według własnego projektu, znany architekt Franciszek Maria Lanci. W wyniku tych prac zamek przekształcił się w romantyczny neogotycki pałac wzorowany na gotyku angielskim.

Pałac ma kształt prostokąta z bocznymi przybudówkami oraz z ryzalitem w elewacji frontowej przechodzącym w wieżę zwieńczoną krenelażem. Okna parteru zdobią maswerkowe gzymsy z herbem Potockich. Od strony południowej wzniesiono w 1836 roku loggię, pierwotnie neogotycką a później neorenesansową.

Szczególnie bogaty wystrój uzyskały wnętrza. Na parterze zachowały się sale ozdobione sztukateriami oraz malowidłami w stylu pompejańskim w tym sala Złota, która pierwotnie  dekorowana była prawdziwym zlotem.

Mimo neogotyckiej przebudowy w bryle budynku zachowały się niemal w całości mury pierwotnego zamku.

Rezydencja otoczona jest murem z neogotycką bramą wjazdową i towarzyszącą jej oficyną. W murze umieszczono różne zabytkowe płaskorzeźby i herby.

Pałac otacza rozległy park krajobrazowy z tarasami.

Po wojnie całe założenie częściowo uległo zniszczeniu. Zostało jednak odremontowane w latach 1964-1973 przez Instytut Zootechniki z Krakowa. Od 2005 roku budynek pałacu nie jest użytkowany i wymaga ponownie gruntownego remontu. W roku 2013 pałac wraz z parkiem wróciły do rodziny Potockich.

widok na fasadę główną

zdjęcie archiwalne-Katalog Zabytków Sztuki w Polsce t.1

pocztówka - widok pałacu

widok na elewację główną

ryzalit

elewacja ogrodowa

elewacja boczna

pałac i brama

zdobienie bramy wjazdowej

dekoracja okien

płaskorzeźba na murze

mur detal

wejście do pałacu

portal neogotycki

sklepienie jednej z sal

kominek

ozdobne drzwi

rycina

polichromia z widokiem pałacu