Nawojowa Góra - willa Domańskich

Niedaleko Krzeszowic w miejscowości Nawojowa Góra ( powiat krakowski, gmina Krzeszowice) stoi ciekawa willa wzniesiona z inicjatywy inżyniera górnictwa i przemysłowca Karola Gustawa Domańskiego. Willa powstała na miejscu dawnej prochowni, pochodzącej z XVIII wieku, która uległa zniszczeniu. W 1916 roku odbudowany budynek prochowni zakupił lekarz i rektor UJ profesor Nikodem Cybulski. Po jego rychłej śmierci, budynek został ponownie zakupiony przez osobę prywatną.

W 1921 roku Karol Gustaw Domański zamienił odziedziczony przez siebie dwór w Zarzycach Wielkich niedaleko Kalwarii Zebrzydowskiej na dwór w Nawojowej Górze. Po dokonaniu zamiany została zlecona, w 1925 roku ( po pożarze rok wcześniej), całkowita przebudowa budynku w stylu inspirowanym włoskim renesansem.

Jest to budowla parterowa, podpiwniczona z piętrową częścią środkową oraz dwubiegowymi schodami i balkonem wspartym na arkadach. Bryłę wzbogacają na narożach wykusze oraz wieża w narożniku zachodnim.

Szczególne wrażenie robi zachowany w wielu pomieszczeniach pierwotny wystrój. Na umeblowanie składają się m.in. meble przywiezione przez właścicieli ze Lwowa oraz meble  secesyjne zamówione już do willi (komplet sypialny, salonik). Projekt wystroju kuchni w stylu zakopiańskim zlecono Stanisławowi Witkiewiczowi.

W czasie wojny willa pozostała w rękach rodziny Domańskich, chociaż zakwaterowano tutaj także przesiedleńców z Warszawy po upadku powstania.

Po wojnie władze PRL dokwaterowały do niemal wszystkich pokoi dodatkowych lokatorów.

Obecnie willa jest w rękach dwóch właścicieli. Jedna część ( obecnie wystawiona na sprzedaż) jest własnością osoby prywatnej. Drugą część w 2003 roku córka Domańskich, Danuta podarowała Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Krzeszowickiej.

Obok willi zachował się budynek dawnej wozowni i stajni oraz tzw. dom ogrodnika. Willa otoczona jest zadbanym ogrodem i sadem.

widok ogólny

widok od podjazdu

taras przy wykuszu

taras

salonik

toaletka w sypialni

jadalnia

drzwi

ogród

brama

Łapsze Wyżne - kościół śś. Piotra i Pawła

Późnobarokowy, murowany kościół w Łapszach Wyżnych ( powiat nowotarski, gmina Łapsze Niżne) powstał w latach 1759-1776, na miejscu wcześniejszej, drewnianej cerkwi grekokatolickiej.

 

Jego fundatorem był dzierżawca zamku w Niedzicy Jan Joanelli de Toulano, o czym mówi inskrypcja zachowana w głównym ołtarzu..

 

Na zewnątrz jest to dosyć skromna świątynia jednonawowa o bryle ujętej szkarpami, z krótkim prezbiterium zakończonym absydą. Prezbiterium towarzyszą po bokach zakrystia i kruchta. Od zachodu nawę poprzedza wysoka wieża z przedsionkiem.

 

Zaskakująco bogaty jest jednak wystrój wnętrza kościoła, wykonany w jednolitym stylu rokokowym. Wystrój ten powstał  w latach 1760-1766 i jest to jedyny na polskim Spiszu przykład tak wysokiej klasy snycerki rokokowej.

 

Składają się na niego ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne utrzymane w kolorystyce  ciemnej zieleni, złota i srebra. Na północnej ścianie widnieje namalowany dodatkowy ołtarz - św. Józefa z 1796 roku. Jest to ołtarz iluzjonistyczny z malowanymi elementami, naśladującymi architekturę.

 

W podobnym stylu wykonane zostały; ażurowe tabernakulum w ołtarzu głównym, ambona, chór, chrzcielnica i ławki. Całość wystroju odznacza się niezwykłą harmonią a jednocześnie przyciąga uwagę barwnością i bogactwem zdobień.

 

Świątynię otacza murowane ogrodzenie z bramkami.

 

Przy kościele zachowało się kilka nagrobków z dawnego przykościelnego cmentarza.

widok ogólny

panorama

widok od prezbiterium

prezbiterium

prezbiterium-zdjęcie archiwalne-zbiory NAC

elewacja południowa

szkarpy

fasada z wieżą

zwieńczenie wieży

wnętrze

ołtarz główny

ołtarz boczny lewy

ołtarz boczny - detal

ołtarz boczny prawy

ołtarz iluzjonistyczny

ambona

chrzcielnica

chór

brama główna ogrodzenia

bramka boczna

nagrobek

Okocim Górny - dworek

Jednym z najstarszych dworów powiatu brzeskiego jest niewielki dworek w Okocimiu Górnym ( gmina Brzesko). Dworek wzniesiony został prawdopodobnie około 1820 roku w stylu klasycystycznym i przetrwał w niemal niezmienionej formie do dnia dzisiejszego.

Jest to budowla parterowa, drewniana o konstrukcji zrębowej, symetryczna, na planie prostokąta, posadowiona na kamienno-ceglanej podmurówce. Nakryta została dachem czterospadowym, gontowym a ściany pokryto tynkiem i ozdobiono w narożnikach boniowaniem. Do elewacji tylnej dobudowano nieco później ( około 1900 roku) skrzydło, nadając planowi dworku kształt litery T. Elewację główna ozdobiona jest gankiem z dwiema kolumnami i trójkątnym szczytem.

Dworowi towarzyszą dwie oficyny oraz stodoła.

W latach 1825-1851 dworek należał do Józefa Neumanna, współwłaściciela browaru okocimskiego. Po jego śmierci majątek wraz z dworem zakupił wspólnik Neumanna, Jan Ewangelista Goetz i w rękach tej rodziny budynek pozostawał do końca II wojny światowej. Przeznaczono go wówczas na mieszkanie zarządcy majątku Goetzów.

Po wojnie i uwłaszczeniu majątku właścicieli browaru w Okocimiu w dworku i zabudowaniach folwarku mieściła się stacja badawcza Akademii Rolniczej z Krakowa a następnie całość znalazła się pod zarządem PGR w Okocimiu Górnym.

Od końca XX wieku budynek dworu nie jest już zamieszkały i popada w coraz większą ruinę.

widok ogólny

fasada

widok na ganek

kolumny ganku

ganek

elewacja frontowa i boczna

ozdobny gzyms

boniowanie

okno

Żębocin - kościół św. Stanisława BM

Kościół parafialny w Żębocinie ( powiat proszowicki, gmina Proszowice) został wybudowany w połowie XIII wieku jako świątynia o charakterze obronnym. Budowlę usytuowano na wzgórzu i otoczono murem oraz fosą.

Jest to jednonawowa świątynia orientowana, z węższym prezbiterium zamkniętym ścianą prostą. Stylowo przynależy do architektury gotyckiej z cechami romańskimi. Z tego okresu zachowały się dwa okna zakończone półkoliście oraz dwa ostrołukowe portale, w tym jeden zamurowany.

W XVII i XVIII wieku kościół uległ znacznej przebudowie i zatracił cechy obronne. Dobudowano zakrystię, kruchty oraz otwartą kaplicę od wschodu. Fasadę zwieńczono wieloboczną wieżyczką z barokowym hełmem. Także sklepienie prezbiterium świątyni oraz strop nawy i dach pochodzą z okresu baroku.

Wyposażenie wnętrza kościoła jest w większości rokokowe, ale z wcześniejszego okresu zachowała się m.in. cenna rzeźby gotycka z XIV wieku św. Anny Samotrzeć.

Obok kościoła wzniesiono w 1776 roku murowaną dwukondygnacyjną dzwonnicę na trzy dzwony.

Zespół kościelny uzupełnia pobliska plebania wybudowana w okresie dwudziestolecia międzywojennego w stylu dworkowym.

Jako ciekawostkę warto podać, że według tradycji w XI wieku proboszczem kościoła w Żębocinie był jego obecny patron św. Stanisław ze Szczepanowa.

widok ogólny

elewacja północna

prezbiterium

fasada

elewacja południowa

otwarta kaplica

kruchta

wnętrze

gotycka rzeźba św. Anny Samotrzeć

zamurowany portal gotycki

mur kościelny

szkarpa

hełm wieżyczki

widok na dzwonnicę

dzwonnica

plebania