gatoma - na tropie zabytków: maja 2019

wtorek, 28 maja 2019

Niedźwiedź - kościół św. Wojciecha

Kościół parafialny w Niedźwiedziu ( powiat krakowski, gmina Słomniki) został wzniesiony w stylu gotyckim na miejscu starszej świątyni ( drewnianej) w latach 1483-1493. Jego fundatorami była rodzina Stadnickich a budowniczym murator Mikołaj z Lublina.

W XVI wieku kościół zamieniono w zbór kalwiński

Jest to budowla murowana orientowana, jednonawowa z węższym trójbocznie zamkniętym prezbiterium z zakrystią od północy. Z elementów gotyckich zachowało się kilka portali, okna ostrołukowe z laskowaniem, szkarpy oraz ostrołukowy wykrój łuku tęczowego.

W latach 1790-1798 Piotr i Tekla Małachowscy ufundowali oryginalną klasycystyczną fasadę z kolumnowym portykiem.

Wyposażenie wnętrza pochodzi z epoki baroku. W ołtarzu głównym umieszczono gotycka rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem Dzieciątkiem początku XV wieku a pochodzącą z kościoła kościoła Waganowicach. Ze starszych elementów wystroju można zobaczyć także obraz „Hołd Trzech Króli” malowany na desce a datowany na początek XVI wieku.

W kościele warto zwrócić uwagę na tablicę pamiątkową poświęconą hrabiemu Stanisławowi Wodzickiemu, właścicielowi pałacu i dóbr w Niedźwiedziu. Stanisław Wodzicki był postacią kontrowersyjną, ale jako zamiłowany botanik stał się pomysłodawcą powstania Plant Krakowskich.

Świątyni towarzyszy późnobarokowa, murowana dzwonnica wolnostojąca z XVIII wieku. Wzniesiono ją na planie prostokąta z zaokrąglonymi narożami i nakryto dachem łamanym z gontu.

Obok kościoła zachował się marmurowy, klasycystyczny nagrobek Piotra i Tekli Małachowskich z 1802 roku. Nagrobek ma formę kolumny z urną na szczycie. Na kolumnie umieszczone zostały portrety zmarłych wykonane w modnym wówczas stylu sylwetkowym- cieniowym ( spopularyzowane przez Francuza Silhouette).

widok ogólny

panorama

prezbiterium

widok na prezbiterium i zakrystię

okna prezbiterium

nisza z postacią świętego

elewacja południowa

elewacja północna

widok na fasadę

fasada

portyk fasady

portal gotycki

zwieńczenie portalu

portal zakrystii

gotycki portal uskokowy

wnętrze

ołtarz główny

posąg Madonny

chór

stalle

rokokowa ambona

portrety świętych

epitafium

dzwonnica

zwieńczenie dzwonnicy

nagrobek Małachowskich

zwieńczenie nagrobka

portrety sylwetkowe zmarłych

fragment ogrodzenia

czwartek, 23 maja 2019

Wielogłowy - dwór Wielogłowskich

Siedemnastowieczny drewniany dwór w Wielogłowach ( powiat nowosądecki, gmina Chełmiec) został wzniesiony w tzw. stylu polskim.

Jest to budynek parterowy, na planie prostokąta, nakryty dachem łamanym polskim, pierwotnie symetryczny, posiadający cztery, a obecnie dwa, alkierze na narożach, nakryte daszkami namiotowymi. Ściany obiektu były otynkowane i pomalowane, obecnie bez tynków. Na froncie umieszczony został późniejszy obszerny ganek-weranda.

We wnętrzu, przebudowanym, zachowały się ślady pierwotnej polichromii.

Dwór wzniesiono staraniem rodziny Wielogłowskich. W XIX wieku przeszedł na własność Lanckorońskich. Ostatnimi właścicielami majątku i dworu przed wojną było małżeństwo Marii i Gustawa Stuber. Po wojnie właściciele nie zostali wywłaszczeni i Maria Stuber w 1958 roku przekazała obiekt Zgromadzeniu Sióstr Karmelitanek z Sosnowca.

W 2005 roku siostry opuściły Wielogłowy i odtąd budynek jest nieużytkowany, mimo że nadal jest własnością prywatną.

Niedaleko dworu zachowała się część XIX- wiecznych czworaków.

widok ogólny

panorama

widok na fasadę

fragment elewacji

elewacja boczna

alkierz

ganek - weranda

okno

sobota, 18 maja 2019

Moszczenica Niżna - kościół św. Mikołaja

W Moszczenicy Niżnej ( powiat nowosądecki, gmina Stary Sącz), wsi przy granicy ze Starym Sączem, stoi kościół drewniany pochodzący z I połowy XVII wieku.

Jest to budowla jednonawowa, bezwieżowa, z węższym prezbiterium zamkniętym wielobocznie, z przylegająca do niego od północy zakrystią. Prezbiterium towarzyszą otwarte soboty. Całość nakrywa wysoki dach dwuspadowy przykryty blachą i ozdobiony sygnaturką. Od zachodu nawie towarzyszy niewielka kruchta dostawiona w okresie późniejszym.

Charakterystyczną cechą świątyni są okna usytuowane tylko po stronie południowej, nawiązując tym do tradycji średniowiecznej.

Wnętrze kościoła nakrywa strop w postaci pozornego sklepienia kolebkowego, w nawie z płaskimi odcinkami. Na belce tęczowej umieszczony jest późnogotycki krucyfiks z XVI wieku. Zwraca uwagę także manierystyczny ołtarz główny z XVII wieku z cennym obrazem św. Zofii z córkami z 1480 roku w górnej kondygnacji.

Obok świątyni znajduje się wolnostojąca drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej, także pochodząca z I połowy XVII wieku. Nakrywa ją gontowy dach namiotowy.

Całość otacza drewniane ogrodzenie z murowanymi słupkami.

widok ogólny

panorama

widok na prezbiterium

prezbiterium

soboty

fasada

widok na elewację południową

dzwonnica

wejście do dzwonnicy

poniedziałek, 13 maja 2019

Kraków - Celestat

W 1837 roku Towarzystwo Strzeleckie Krakowskie ( Bractwo Kurkowe) po okresie zawieszenia, postanowiło zakupić teren przy obecnej ulicy Lubisz i wznieść budynek, który pełniłby funkcję siedziby Towarzystwa.

Na nowo nabytym terenie wybudowano, jako miejsce ćwiczeń, niewielki pałacyk w stylu neogotyku angielskiego nazwany Celestatem. Otaczający pałacyk ogród udostępniono dla publiczności. Powstała również strzelnica ( pawilon).

W latach 1874-1875 nastąpiła przebudowa pałacyku w wyniku, której powstała obszerna Sala Strzelecka z neogotycką kolumnadą, przeznaczona na bale i uroczystości.

Po wybuchu I Wojny Światowej Towarzystwo Strzeleckie utraciło pałacyk, ale został on odzyskany w 1921 roku. W czasie kolejnej wojny budynek Celestatu mocno ucierpiał a po wojnie ponownie został odebrany Bractwu Kurkowemu.

Odzyskany po raz kolejny w latach – 60 tych XX wieku od 1997 roku pełni funkcję muzeum, gdzie gromadzi się zbiory i pamiątki Towarzystwa Strzeleckiego oraz szopki krakowskie.

Do najsłynniejszych eksponatów znajdujących się w Celestacie należy srebrny kur-symbol Bractwa Kurkowego, dar Rady Miasta z roku 1565.

W Sali Strzeleckiej można zobaczyć także portrety wszystkich wybranych królów Bractwa Kurkowego, ich dary abdykacyjne, srebrny serwis-dar cesarza Franciszka Józefa I oraz puchary i trofea.

W Parku Strzeleckim ustawiono w 1839 roku dwa pomniki: króla Jana II Sobieskiego oraz króla Zygmunta Augusta- założyciela Bractwa a w 2000 roku pomnik papieża Jana Pawła II.