gatoma - na tropie zabytków: Sucha Beskidzka

środa, 11 marca 2015

Sucha Beskidzka - zamek

Początki zamku w Suchej Beskidzkiej ( powiat suski) sięgają połowy XVI wieku.

W 1554 roku złotnik królowej Bony, Caspar Castiglione, zakupił od Stanisława Słupskiego wieś Suchą. Po otrzymaniu szlachectwa przybrał, od nazwy nowo nabytej majętności, nazwisko Suski i wniósł tutaj murowany, piętrowy dwór obronny, którego pozostałością jest oszkarpowana część południowego skrzydła obecnego zamku. Jednak spadkobiercy nobilitowanego Włocha niedługo cieszyli się zgromadzonymi przez ojca dobrami. Prowadząc hulaszczy tryb życia szybko zadłużyli się u rodziny Komorowskich z Żywca. W 1608 roku Sucha została przejęta przez Komorowskich za długi Suskich.

Piotr Komorowski, po objęciu majątku w Suchej, rozbudował w latach 1608-1614 skromny dwór na okazałą, wzorowaną na Wawelu, renesansową rezydencję. Powstały wówczas dwa nowe skrzydła z krużgankami, mur parawanowy oraz budynek bramny. W wieży zegarowej urządzona została kaplica rodowa, gdzie do dzisiaj zachowały się fragmenty oryginalnej polichromii z XVII wieku.

Najbardziej reprezentacyjna komnata z czasów Piotra Komorowskiego znajduje się na piętrze skrzydła zachodniego. Jest to, nakryta drewnianym stropem ( rekonstrukcja), sala „Rycerska „ zwana także salą „Marszałkowską” z pięknym manierystycznym kominkiem. Kominek, wykonany z piaskowca i ozdobiony herbami oraz bogata ornamentyką, przypomina kształtem łuk triumfalny, co miało podkreślać potęgę rodu.

Po śmierci Piotra, w 1640 roku, majątek wraz zamkiem przechodzi w ręce jego bratanka Krzysztofa. Niestety Krzysztof Komorowski zmarł tragicznie w kilka lat później na chrzcinach córki, gdy podczas polowania spadł nieszczęśliwie z konia. Po jego śmierci dobra suskie odziedziczyła córka Konstancja, która wyszła za mąż za Jana Wielkopolskiego.

W rękach Wielkopolskich majątek pozostawał do 1843 roku. Na początku XVIII wieku, z inicjatywy Anny z Lubomirskich, żony jednego z Wielkopolskich, następuje kolejna rozbudowa zamku. Podwyższono wówczas południowe skrzydło oraz dobudowano do jego narożników dwie wieże nakryte dachami namiotowymi. Przed fasadą tego skrzydła założono ogród barokowy oraz zbudowano oranżerię, w której hodowano cytrusy, które następnie z zyskiem sprzedawano w Krakowie.

W 1843 roku zamek kolejny raz zmienia właściciela. Dobra suskie przechodzą na własność rodziny Branickich. Pierwszy właściciel z tej rodziny, Aleksander zmienia nieco wygląd zamku. Rozebrana zostaje brama wjazdowa oraz skrzydło wschodnie, które zastąpiono żelaznym ogrodzeniem. Park przekomponowano w stylu angielskim i otoczono kamiennym murem. Wzniesiono także, na miejscu barokowej, nową oranżerię w stylu neogotyku angielskiego oraz postawiono zabudowania gospodarcze, w tym tzw. dom ogrodnika. W części pomieszczeń zamku Braniccy zaczęli gromadzić zbiory o wartości muzealnej, okazy numizmatyczne oraz cenny księgozbiór.

W 1905 roku na zamku wybuchł pożar w wyniku, którego nastąpiła renowacja całego założenia, pod kierunkiem krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego.

W 1922 roku, jako wiano jednej z Branickich, zamek przechodzi na własność Tarnowskich i w ich rękach pozostaje do roku 1945. W czasie II wojny światowej w zamku stacjonował garnizon niemiecki a cenne zbiory uległy zniszczeniu i rozproszeniu. Zachowała się tylko niewielka ich część, przechowywana m.in. w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Po wojnie w zamku umieszczono liceum z internatem oraz magazyny GS.

Dopiero w roku 1975 obiekt przekazano dyrekcji Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu i rozpoczął się remont zamku. Remont ten został jednak przerwany w latach 80-tych z powodu braku funduszy. W 1996 roku obiekt przejęła gmina. W zamku znalazły między innymi siedziby: muzeum, Miejski Ośrodek Kultury, restauracja i hotel.

W 2015 roku, na krótko, cały zespół zamkowo-parkowy odzyskała rodzina Tarnowskich. W następnym roku sprzedała go jednak gminie. Niebawem rozpocznie się generalny remont obiektu i całego założenia. W przyszłości w zamku suskim mają znaleźć miejsce, między innymi, depozyty prywatne dawnego wyposażenia zamku żywieckiego oraz, prawdopodobnie, cześć zbiorów zgromadzonych w rodzinnym dworze Emila Zegadłowicza w Gorzeniu koło Wadowic.

Zamek suski, jak każdy szanujący się zamek, posiada także swoją „białą damę”. Według legendy jest nią Anna Konstancja Wielopolska, inicjatorka przebudowy zamku na początku XVIII wieku. Po śmierci pierwszego i drugiego męża, Anna postanowiła nie wychodzić już więcej za mąż i poświęcić dalsze życie zarządzaniu rozległymi dobrami. Mieszkała głównie na zamku w Suchej i była znana z tzw. „ twardej ręki”. Podobno osobiście ze swoimi hajdukami wyruszała na wyprawy przeciwko bandom zbójeckim, grasującym w okolicy. A po schwytaniu zbójników osobiście nadzorowała ich egzekucje.W swoich majątkach zaprowadziła surowe prawa i pilnowała ich egzekwowania. Żyjąc długo dała się mocno we znaki poddanym i służbie zamkowej. Także po śmierci postanowiła „ doglądać” swojej siedziby, ukazując się w zamkowych korytarzach pod postacią białego widma lub zjawy w czarnej krynolinie. Podobno ukazała się także, w czasie okupacji, niemieckim żołnierzom, którzy w panice oddali w jej kierunku kilka strzałów.