Kraków - " Dworek Białoprądnicki"

Historia „ Dworku Białoprądnickiego” w Krakowie sięga swoim początkiem pierwszej połowy XVI wieku, gdy biskup krakowski Samuel Maciejowski wzniósł w tym miejscu letnią rezydencję. Rezydencja powstała na wzór willi włoskiej i stała się miejscem spotkań znanych osobistości tej epoki. W niej i otaczającym ją parku renesansowy poeta i humanista Łukasz Górnicki umieścił akcję swojego dzieła " Dworzanin Polski". Także Jan Kochanowski, będąc gościem biskupa zachwycał się willą. Był to bowiem budynek o wyglądzie niespotykanym na owe czasy. Piętrowy, na planie zbliżonym do kwadratu, od frontu wzbogacony kolumnową loggia i  murach zwieńczonych attyką. Całość nie posiadała założenia obronnego, wyposażona była jedynie w działa.

W II połowie XVI wieku, za sprawą biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego, wilię rozbudowano i wzbogacono o niewielki system obronny. Pod koniec XVI i w XVII wieku rezydencja biskupia była kilkakrotnie niszczona przez najazdy, zwłaszcza w okresie „ potopu szwedzkiego". 

W XVIII wieku biskup Andrzej Załuski  ( oraz biskup Kajetan Sołtyk) postanowił przebudować renesansową rezydencję w barokowe założenie pałacowe. Prace projektowe zostały zlecone znanemu warszawskiemu architektowi Jakubowi Fontanie. Dodano wówczas do korpusu głównego boczne skrzydła. Przed dworem zorganizowano wielki dziedziniec a całość zamknięto ozdobnym ogrodzeniem i  bramą. Do bramy prowadziła aleja, po której bokach umieszczono dwa osobne budynki. W jednym znalazły się pomieszczenia dla służby a w drugim " austeria” ( oberża) nazwana później " Zajazdem Kościuszkowskim".

W 1796 roku białoprądnickie dobra biskupie przeszły na własność władz austriackich. Od tego momentu kompleks rezydencjonalny ulegał stopniowej ruinie a ziemia została częściowo rozparcelowana.

W połowie XIX wieku dwór z ogrodem był własnością jednego właściciela. Właściciele ci często się zmieniali aż do 1964 roku, gdy obiekt przeszedł na własność Skarbu Państwa. Kilka lat później rozpoczęto odbudowę zniszczonego dworu w jego XIX- wiecznej wersji, czyli skromnego, parterowego, klasycystycznego dworku z portykiem kolumnowym na osi.

Obecnie mieści się w nim Centrum Kultury.

Zrekonstruowano także zrujnowane oficyny boczne a całość otoczono murem w formie barokowej z okazałą bramą.

Znacznie później udało się odtworzyć dawny budynek dla służby i austerię. W jednym z tych budynków mieści się dzisiaj hotel a w drugim pomieszczenia Centrum Kultury.

widok ogólny

panorama

widok na portyk

portyk kolumnowy

fasada dworku

elewacja boczna

schody boczne

elewacja ogrodowa z tarasem

widok na bramę wjazdową

brama ogrodzenia

fragment ogrodzenia

dekoracja ogrodzenia

oficyna pierwsza

oficyna druga

dawna austeria

front austerii