gatoma - na tropie zabytków: Książ Wielki - zamek Myszkowskich na Mirowie

środa, 22 czerwca 2016

Książ Wielki - zamek Myszkowskich na Mirowie

Zanim powstała istniejąca do dziś rezydencja w Książu Wielkim ( powiat miechowski, gmina Książ Wielki) istniał w okolicy gród, wzniesiony na przełomie XII i XIII wieku, a w nim dwór obronny. Budowlę tę w XVI wieku strawił pożar.

Wkrótce po pożarze starej warowni, nowy właściciel okolicznych dóbr biskup krakowski Piotr Myszkowski zlecił budowę dla siebie okazałej rezydencji. Nazwano ją „zamkiem na Mirowie”, dla upamiętnienia rodowej siedziby Myszkowskich, czyli zamku w Mirowie na obecnym szlaku Orlich Gniazd.

Zamek w Książu Wielkim powstał w latach 1585-1595 według projektu architekta królewskiego Santi Gucciego ( autor m.in. projektu zamku w Baranowie Sandomierskim oraz nagrobków Zygmunta Augusta i Anny Jagiellonki w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu).

Była to manierystyczna budowla zaprojektowana na wzór włoskich pałaców wiejskich w typie palazzo in forteca.

Zamek wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta z dwoma ryzalitami na osi, od frontu i od ogrodu. Elewacje dolnych kondygnacji pokrywała rustyka. Całość zwieńczona była dekoracyjnym gzymsem z fryzem z herbami Myszkowskich.

Po bokach zamku postawiono dwa bliźniacze pawilony, które mieściły kaplicę i bibliotekę. Całe założenie usytuowane zostało na wzgórzu i otoczone murami tarasowymi z dwoma basztami.

Przy zamku założono ogrody włoskie o parterowo-tarasowym układzie.

Po śmierci biskupa Myszkowskiego jego spadkobiercą został kasztelan wojnicki Zygmunt Myszkowski, który ustanowił na dobrach w Książu ordynację.

W 1727 roku, po wygaśnięciu rodu Myszkowskich, majątek został przejęty przez ród Wielopolskich, ale Książ Wielki nie został ich główną siedzibą.

Za czasów tej rodziny zamek był kilkakrotnie przebudowywany, między innymi w duchu baroku. Jeszcze w XVIII wieku usunięto manierystyczny gzyms i podniesiono ryzalit o jedno piętro.

Po insurekcji kościuszkowskiej, gdy stacjonowały tu wojska carskie, zamek uległ znacznej dewastacji.

W latach 40-tych XIX wieku, ordynat Aleksander Wielopolski postanowił całkowicie przebudować zamek w duchu neogotyckim. Brak funduszów zatrzymał realizację tego projektu. Zdołano jednak przebudować dwie kondygnacje oraz nadać ryzalitowi neogotyckie flankowanie.

W takim stanie zamek zachował się do dzisiaj. Z pierwotnego założenia przetrwało jednak wiele detali m.in. portale i obramienia okienne, boczne pawilony oraz kurtyna obronna i resztki bastionów. W kaplicy zachowała się także manierystyczna dekoracja groteskowa.

Zamek, od czasów zaniechania ostatniej przebudowy, funkcjonował okazjonalnie jako letnia rezydencja.

Po wojnie i upaństwowieniu majątku, budynek oddano na cele oświatowe. Obecnie także w murach zamku mieści się Zespół Szkół.