Wysocice - kościół św. Mikołaja

Do najstarszych a jednocześnie najlepiej zachowanych kościołów wiejskich w Polsce należy świątynia romańska w Wysocicach ( powiat miechowski, gmina Gołcza).

Budowla powstała na przełomie XII i XIII wieku jako fundacja senioralna rycerskiego rodu Odrowążów, ówczesnych właścicieli tych terenów.

Jest to późnoromańska świątynia orientowana o charakterze obronnym ( usytuowanie na wzgórzu, otwory strzelnicze w wieży, brak wejścia z zewnątrz do wieży). Wzniesiona została z wapiennych ciosów i wzbogacona detalem architektoniczno-rzeźbiarskim z piaskowca.

Składa się z kwadratowej nawy, krótkiego prezbiterium zakończonego półkolistą absydą oraz z wieży od zachodu. Bryła kościoła od czasów powstania zasadniczo nie zmieniła się i zachowała swoje piękne proporcje. W XVIII wieku dobudowano jedynie od północy zakrystię a w XIX wieku od południa kruchtę.

Wnętrze nawy nakrywa strop a prezbiterium sklepienie z XVIII wieku. Niestety nie zachowało się oryginalne sklepienie absydy.

Z romańskich detali architektonicznych warto zwrócić uwagę na zachowane okna romańskie, biforia na górnej kondygnacji wieży oraz półkoliście wybrzuszoną emporę w wieży, otwartą pierwotnie do nawy arkadą.

Jednak najcenniejszymi i najciekawszymi elementami romańskiego wystroju świątyni są portal południowy oraz posąg Madonny na wschodniej ścianie prezbiterium.

Kamienny portal południowy zdobi wysokiej klasy tympanon o trójlistnej archiwolcie. Ten XIII- wieczny przykład romańskiej rzeźby sakralnej należy do najcenniejszych w Polsce.Wnętrze tympanonu wypełnia wielofigurowa płaskorzeźba ( pierwotnie pokryta polichromią) z centralnym przedstawieniem zmartwychwstałego Chrystusa. Po bokach umieszczono sceny z narodzin Jezusa oraz postacie dwóch świętych składających hołd. Jednym z nich jest św. Norbert, stąd przypuszczenie, że tympanon pierwotnie przeznaczony był dla klasztoru Norbertanek w pobliskich Imbramowicach. Także półkolista płyta, która nie jest dopasowana do trójlistnej archiwolty sugeruje, że płaskorzeźba miała inne miejsce przeznaczenia.

Postać tronującej Madonny na ścianie szczytowej prezbiterium także pochodzi z tego samego okresu. Rzeźba Madonny trzymającej Dzieciątko wpisana jest w kształt romboidalnej, profilowanej ramy a całość wykonana jest w jednym kawałku piaskowca.

Pod opieką rodu Odrowążów kościół znajdował się do drugiej połowy XV wieku.

W połowie XVI wieku Jan Płaza z Mstyczowa zamienił świątynię na zbór i zniszczono wówczas niemal w całości jej wyposażenie. Zachowała się jednak cenna późnogotycka ambona koszowa z około 1500 roku.  Odkryto również fragmenty średniowiecznej  polichromii.

Po przywróceniu w 1613 roku kościoła katolikom wnętrze otrzymało barokowy wystrój i wzbogaciło się m.in. o ołtarz główny wykonany ze stiuku z malowanym obrazem Matki Bożej Wysocickiej, otoczonym kultem.

widok ogólny

grafika archiwalna - Fotopolska

panorama

widok na wieżę

wieża

zwieńczenie wieży

romańskie biforium

widok na elewację południową

elewacja północna i zakrystia

widok od prezbiterium

fragment prezbiterium

prezbiterium

dawne okno

Madonna

kruchta

dachy i sygnaturka

okno romańskie

występ w murze ściany nawy

okno zakrystii

portal romański

tympanon

wnętrze

polichromia

fragment gotyckiej polichromii

dekoracyjny detal romański

gotycka ambona

fragment dekoracji ambony

epitafia

chrzcielnica