Wysocice - kościół św. Mikołaja

Do najstarszych a jednocześnie najlepiej zachowanych kościołów wiejskich w Polsce należy świątynia romańska w Wysocicach ( powiat miechowski, gmina Gołcza).

Budowla powstała na przełomie XII i XIII wieku jako fundacja senioralna rycerskiego rodu Odrowążów, ówczesnych właścicieli tych terenów.

Jest to późnoromańska świątynia orientowana o charakterze obronnym ( usytuowanie na wzgórzu, otwory strzelnicze w wieży, brak wejścia z zewnątrz do wieży). Wzniesiona została z wapiennych ciosów i wzbogacona detalem architektoniczno-rzeźbiarskim z piaskowca.

Składa się z kwadratowej nawy, krótkiego prezbiterium zakończonego półkolistą absydą oraz z wieży od zachodu. Bryła kościoła od czasów powstania zasadniczo nie zmieniła się i zachowała swoje piękne proporcje. W XVIII wieku dobudowano jedynie od północy zakrystię a w XIX wieku od południa kruchtę.

Wnętrze nawy nakrywa strop a prezbiterium sklepienie z XVIII wieku. Niestety nie zachowało się oryginalne sklepienie absydy.

Z romańskich detali architektonicznych warto zwrócić uwagę na zachowane okna romańskie, biforia na górnej kondygnacji wieży oraz półkoliście wybrzuszoną emporę w wieży, otwartą pierwotnie do nawy arkadą.

Jednak najcenniejszymi i najciekawszymi elementami romańskiego wystroju świątyni są portal południowy oraz posąg Madonny na wschodniej ścianie prezbiterium.

Kamienny portal południowy zdobi wysokiej klasy tympanon o trójlistnej archiwolcie. Ten XIII- wieczny przykład romańskiej rzeźby sakralnej należy do najcenniejszych w Polsce.Wnętrze tympanonu wypełnia wielofigurowa płaskorzeźba ( pierwotnie pokryta polichromią) z centralnym przedstawieniem zmartwychwstałego Chrystusa. Po bokach umieszczono sceny z narodzin Jezusa oraz postacie dwóch świętych składających hołd. Jednym z nich jest św. Norbert, stąd przypuszczenie, że tympanon pierwotnie przeznaczony był dla klasztoru Norbertanek w pobliskich Imbramowicach. Także półkolista płyta, która nie jest dopasowana do trójlistnej archiwolty sugeruje, że płaskorzeźba miała inne miejsce przeznaczenia.

Postać tronującej Madonny na ścianie szczytowej prezbiterium także pochodzi z tego samego okresu. Rzeźba Madonny trzymającej Dzieciątko wpisana jest w kształt romboidalnej, profilowanej ramy a całość wykonana jest w jednym kawałku piaskowca.

Pod opieką rodu Odrowążów kościół znajdował się do drugiej połowy XV wieku.

W połowie XVI wieku Jan Płaza z Mstyczowa zamienił świątynię na zbór i zniszczono wówczas niemal w całości jej wyposażenie. Zachowała się jednak cenna późnogotycka ambona koszowa z około 1500 roku.  Odkryto również fragmenty średniowiecznej  polichromii.

Po przywróceniu w 1613 roku kościoła katolikom wnętrze otrzymało barokowy wystrój i wzbogaciło się m.in. o ołtarz główny wykonany ze stiuku z malowanym obrazem Matki Bożej Wysocickiej, otoczonym kultem.

widok ogólny

grafika archiwalna - Fotopolska

panorama

widok na wieżę

wieża

zwieńczenie wieży

romańskie biforium

widok na elewację południową

elewacja północna i zakrystia

widok od prezbiterium

fragment prezbiterium

prezbiterium

dawne okno

Madonna

kruchta

dachy i sygnaturka

okno romańskie

występ w murze ściany nawy

okno zakrystii

portal romański

tympanon

wnętrze

polichromia

fragment gotyckiej polichromii

dekoracyjny detal romański

gotycka ambona

fragment dekoracji ambony

epitafia

chrzcielnica

Stary Sącz - zabytkowy rynek

Centralnym punktem Starego Sącza ( powiat nowosądecki, gmina Stary Sącz), jednego z najstarszych miast sądecczyzny, jest rynek pamiętający lokację miasta  na prawie niemieckim przez św. Kingę ( XIII wiek).

Plac rynku, wyłożony granitową kostką brukową,  ma plan zbliżony do kwadratu, od którego narożników wychodzą po dwie ulice. Wzdłuż pierzei rynku wybudowano pierwotnie 25 domów, z których zachowało się 22.

W miejscu, gdzie rosną dzisiaj lipy i znajduje się stara studnia stał piękny ratusz wybudowany w 1750 roku a zniszczony przez pożar w 1795 roku i już, mimo starań, nie odbudowany. Jego replika znajduje się w Miasteczku Galicyjskim w Nowym Sączu.

Zabudowę rynku stanowią głównie parterowe domy z XIX i początku XX wieku. Część z nich posiada charakterystyczne podcienia, gdzie można było się schronić w czasie deszczu lub skwaru podczas odbywających się na rynku słynnych jarmarków.

Najstarszym domem jest, pochodzący z końca XVII wieku,  barokowy „ Dom na Dołkach”. Po wielkim pożarze miasta pod koniec XVIII wieku został on przebudowany, ale zachowały się sklepienia oraz sień z oryginalna posadzką. Zwraca uwagę także piękny łamany dach z facjatką. Obecnie w tym zabytkowym domu mieści się siedziba Muzeum Regionalnego. Nazwa domu pochodzi, prawdopodobnie, od mieszczącego się niegdyś w piwnicach budynku aresztu miejskiego, czyli „ dołka”.

widok ogólny

rynek i Dom na Dołkach

zdjęcie archiwalne- widokówka- Fotopolska

rynek około 1910 roku- zdjęcie Fotopolska

fragment rynku

topole w miejscu ratusza

studnia

Dom na Dołkach

widok na Dom na Dołkach

dom narożny

domy przy rynku

restauracja " Marysieńka"

ulica Kazimierza Wielkiego

Zakliczyn - zespół klasztorny Reformatów

Zespół klasztorny Reformatów w Zakliczynie ( powiat tarnowski, gmina Zakliczyn) jest pierwszym założeniem klasztornym tego zgromadzenia na ziemiach polskich.

Jego fundatorem był kasztelan sądecki Zygmunt Tarło. Pierwsze zabudowania, jeszcze drewniane,  powstały w 1622 roku. Murowany kompleks został wzniesiony w zasadniczej części w latach 1645-1654 jednak prace kontynuowano jeszcze kilkadziesiąt lat, ze względu na toczące się wojny. Dalsza rozbudowa miała miejsce w XVIII wieku- wówczas powstał m.in. refektarz. W XIX wieku dwa skrzydła klasztoru zostały przedłużone.

Najważniejszą budowlą kompleksu jest wczesnobarokowy kościół p.w. Matki Boskiej Anielskiej. Świątynia jest, zgodnie z regułą zakonną, skromna, jednonawowa z wnękami na ołtarze boczne oraz z prezbiterium zamkniętym ścianą prostą. Do nawy prowadzi kamienny barokowy portal znajdujący się  w kruchcie.

Wyposażenie wnętrza jest barokowe a nawiązującą do secesji polichromię wykonano w 1902 roku.

Na uwagę zasługuje, znajdujący się w jednej z wnęk bocznych,  nagrobek Zygmunta Aleksandra Tarły, ufundowany przez żonę około 1654 roku. W bogatej oprawie z czarnego marmuru umieszczono postać leżącego rycerza wykonaną z białego alabastru.

Klasztor składa się z czterech piętrowych skrzydeł otaczających wirydarz z krużgankami.

Kościół i budynki klasztorne opasane są murem z XVIII wieku ze późniejszymi stacjami Drogi Krzyżowej oraz wmurowanymi epitafiami z XIX wieku.

 Wejście do kompleksu prowadzi przez budynek bramny z herbem zakonu. Przed bramą stoi figura św. Jana Nepomucena z XVIII wieku.

widok ogólny

widok na fasadę kościoła

fasada - zdjęcie archiwalne

fasada 

zwieńczenie fasady 

portal do części klasztornej

wnętrze kościoła

sklepienie prezbiterium

chór

okna i polichromia

portal barokowy prezbiterium

ambona

nagrobek Tarły

zwieńczenie nagrobka

postać zmarłego

zacheuszek

mur klasztorny

budynek bramny

herb zakonu

portal bramny

stacje Drogi Krzyżowej

epitafium

dawny cmentarz

dziedziniec przed kościołem

 figura św. Jana Nepomucena