Łapanów - kościół św. Bartłomieja

W centrum wsi Łapanów ( powiat bocheński, gmina Łapanów), nad brzegiem rzeki Stradomki, stoi ciekawa świątynia drewniana.

Kościół powstał w 1529 roku na miejscu wcześniejszej budowli, także drewnianej. W 1614 roku został przebudowany po pożarze.

Jest to świątynia późnogotycka, jednonawowa o konstrukcji zrębowej, orientowana. Pierwotnie posiadała nawę oraz wielobocznie zamknięte prezbiterium z zakrystią. Jednak w 1614 roku dobudowano od południa kwadratową kaplicę św. Anny, nakrytą kopułą z latarnią  a w II połowie XIX wieku przedłużono nawę oraz zakrystię od północy. Całość nakrywają dachy z gontu. Na oszalowaniu ścian zewnętrznych zwraca uwagę, wycięty w deskach, fryz arkadkowy.

Wnętrze kościoła przykrywa strop podtrzymywany na słupach, w tym na dwóch kręconych kolumnach barokowych. Polichromia świątyni pochodzi z  XIX wieku. Najstarszym elementem wyposażenia kościoła jest gotycka kamienna chrzcielnica kielichowa z XVI wieku, pochodząca, prawdopodobnie, z pierwszej łapanowskiej świątyni. Uwagę zwracają także dwa zabytkowe epitafia, umieszczone przy kaplicy św. Anny. Epitafium  z 1652 roku przedstawia Marcina Łapkę wyobrażonego jako klęczącego rycerza w zbroi.  Drugie epitafium, w bogatej barokowej ramie, upamiętnia Andrzeja Werbskiego a wykonano je w 1666 roku.

Ołtarze pochodzą z epoki baroku, rokoka i XIX wieku.

W 2010 roku kościół nawiedziła wielka powódź, która zalała zarówno miejscowość jak i świątynię. Z brzegów wystąpiły wody pobliskiej Stradomki. Na szczęście zabytek udało się uratować, ale jego renowacja pochłonęła znaczną sumę pieniędzy.

Podczas powodzi odkryto kryptę grobową z 1614 roku, uważaną za grobowiec rodziny Lutosławskich, fundatorów świątyni. Po wyremontowaniu komory grobowej znalezione szczątki ludzkie pochowano w jednej trumnie.

Od zachodu towarzyszy kościołowi wolnostojąca, drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej z nadwieszoną izbicą. Dzwonnica pochodzi z  XVIII lub XIX wieku. Wisi w niej dzwon gotycki, jeden z najstarszych dzwonów Małopolski.  Dzwonnicę przeniesiono na obecne miejsce w 1890 roku. Pierwotnie znajdowała się bliżej drogi.

widok ogólny

panorama

fasada

widok na prezbiterium

prezbiterium

widok na kaplicę św. Anny

kaplica

kopuła kaplicy

okno

wejście

wnętrze

łuk tęczowy

polichromia prezbiterium

polichromia stropu

chór

ołtarz w kaplicy św. Anny

obraz

epitafium Marcina Łapki

epitafium barokowe

gotycka chrzcielnica

kościół w czasie powodzi

dzwonnica

izbica dzwonicy

dach dzwonnicy

Nowy Sącz - ruiny zamku królewskiego

 W północno- zachodniej części Nowego Sącza ( powiat nowosądecki) , na niewielkim wzgórzu nad brzegiem Dunajca, zachowały się pozostałości zamku wzniesionego przez króla Kazimierza Wielkiego, chociaż niektórzy badacze uważają, że król zamek tylko rozbudował a jego fundatorem był Wacław II Czeski na początku XIV wieku. Zamek powstał jako warownia gotycka w latach 1350-1360 w miejscu wcześniejszej drewnianej strażnicy. Miał on za zadanie ochronę pobliskiego szlaku handlowego na Węgry. Był także siedzibą kasztelana.

Pierwotnie składał się z budynku mieszkalnego, wieży, podzamcza i dwóch baszt. Od murów miejskich oddzielała go fosa oraz, prawdopodobnie, dodatkowy mur. W zamku często przebywał król Władysław Jagiełło.

Kres świetności warowni przyniósł pożar w roku 1522. W  wiekach XVI i XVII zamek został przebudowany przez rodzinę Lubomirskich w stylu renesansowym a następnie zniszczony podczas Potopu szwedzkiego. Od tego czasu ulegał stopniowej ruinie. W czasie konfederacji barskiej nieostrożnie zaprószony ogień przez konfederatów wypalił część główną warowni ( w tym stropy).W 1813 roku powódź spowodowała zawalenie się części baszty zachodniej.

Po rozbiorach Polski zamek przejęli Austriacy, dokonując jego częściowej rozbiórki. Dopiero w roku 1838, przystosowując resztki warowni na koszary wojskowe, odbudowano część północną zamku. Z czasem urządzono tutaj więzienie.

W 1848 roku miasto odkupiło zamek wydzierżawiając go potem wojsku na magazyn broni.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości próbowano zamek kilkakrotnie odbudować, co udało się rok przed wybuchem II Wojny Światowej. W zamku umieszczono muzeum.

W czasie wojny mieściły się tutaj niemieckie koszary oraz magazyn amunicji. I ta ostatnia okoliczność przypieczętowała w 1945 roku losy zamku. Wybuch magazynów broni zniszczył całkowicie budowlę ( ładunek wybuchowy podłożyli partyzanci).

Po wojnie resztki murów zabezpieczono, zrekonstruowano Basztę Kowalską oraz część muru obwodowego z gankiem strzelniczym.

widok ogólny

panorama

zdjęcie archiwalne - Fotopolska

zdjęcie archiwalne po odbudowie 1938 r.- Fotopolska

widok na mury

Baszta Kowalska

widok na basztę od strony dziedzińca

widok na ruiny

ruiny

portal baszty

okno

attyka baszty

ganek straży

przejście w murze

korytarz

tablica

mury miejskie

fragment murów miejskich

herby

detal

Kościelec - kościół św. Wojciecha

 Kościół w Kościelcu ( powiat proszowicki, gmina Proszowice) został ufundowany w latach 1231-1242 przez biskupa krakowskiego Wisława  z Kościelca w stylu romańskim. Budowla powstała z ciosów wapiennych i cegły jako trójnawowa bazylika emporowa z prezbiterium zakończonym absydą. Przy prezbiterium znajdowały się dwie wieże, które zostały obniżone w XVII wieku. Świątynia jak na kościół wiejski wyróżniała się zarówno dużymi rozmiarami jak i wysokim poziomem wykonania, zwłaszcza dekoracji kamieniarskiej.

W II połowie XVI wieku kościół przejęli arianie, którzy doprowadzili do jego dewastacji. Po odzyskaniu świątyni, w 1618 roku, przez katolików postanowiono go odbudować.Prace ukończono w 1634 roku, ale dokonano jednocześnie znacznych przekształceń budowli w duchu baroku. Podwyższono ściany nawy głównej i prezbiterium oraz wybudowano na nowo nawy ścian bocznych. Obniżono także wieże i wtopiono je w bryłę kościoła. Stropy wewnętrzne naw zastąpiono sklepieniami. Dobudowano kruchtę południową oraz zastąpiono okna romańskie barokowymi. Wnętrze kościoła także otrzymało wystój barokowy.

Obecnie świątynia stanowi mieszaninę elementów romańskich i barokowych. Z romańskiego kościoła zachowały się ściany prezbiterium oraz okładzina kamienna absydy z lizenami i służkami. Natomiast w dolnej partii fasady zachodniej przetrwał uskokowy portal półkolisty z kolumienkami, częściowo pokrytymi reliefami roślinnymi ( tylko jedna kolumna jest oryginalna). Z romańskich elementów wnętrza na uwagę zasługują piękne empory na piętrze, otwarte do naw triforiami z bliźniaczymi kolumnami o głowicach bogato dekorowanych reliefem roślinnym.

Kościół otacza murowane ogrodzenie z XIX wieku a w pobliżu fasady kościoła wznosi się dzwonnica w stylu neogotyckim także z XIX wieku.

widok ogólny

panorama

widok na fasadę

fasada

widok od strony północnej

absyda prezbiterium

elementy romańskie absydy

portal romański

archiwolta

głowice kolumienek portalu

kolumienki portalu

oryginalna kolumienka portalu

elewacja północna

barokowy portal kruchty

wnętrze

empory

empory - zdjęcie archiwalne - Fotopolska

kolumny empor

epitafium

dzwonnica