gatoma - na tropie zabytków: Szczyrzyc

poniedziałek, 3 sierpnia 2015

Szczyrzyc - opactwo cystersów

Opactwo cystersów w Szczyrzycu ( powiat limanowski, gmina Jodłownik) należy do najstarszych kompleksów klasztornych w Polsce. Ufundowany w 1234 roku przez wojewodę krakowskiego Teodora Cedro z Ruszczy, początkowo działał w Ludźmierzu, ale około 1243 roku został przeniesiony do Szczyrzyca, gdzie wzniesiono kościół, klasztor i zabudowania gospodarcze.

Zakon cystersów żył według określonych zasad. Zakładano klasztory w miejscach ustronnych i zajmowano się najczęściej rolnictwem i hodowlą, w myśl reguły „ módl się i pracuj”.

Klasztor prze wieki swojego istnienia był kilkakrotnie grabiony podczas najazdów i trawiony przez pożary. Na początku XVII wieku całe pierwotne założenie klasztorne było bardzo zniszczone.

W 1607 roku nowo wybrany opat, Stanisław Drohojewski, zdecydował o budowie nowego klasztoru i przebudowie istniejącego, gotyckiego kościoła. Prace modernizacyjne trwały do roku 1644.

Nowy kościół klasztorny, pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, powstał na fragmentach gotyckich. Wzniesiono go na planie krzyża łacińskiego z prezbiterium i nawą o równej długości. Jest to budowla orientowana. Kościół ten, w związku z pożarami, był kilkakrotnie przebudowywany.

Świątynię poprzedza dziedzińczyk z barokowym portalem. Od południa do kościoła przylegają zabudowania klasztorne, otaczające kwadratowy wirydarz.

Obok klasztoru znajduje się spichlerz z XVII wieku, wcześniej służący za mieszkanie opata (dlatego nazywany Opatówką), w którym od 1954 roku działa muzeum cysterskie.

Po zaborach klasztor został zdegradowany do rangi przeoratu a majątek cystersów skonfiskowano. Cystersom pozwolono jedynie prowadzić szkołę elementarną.

Jednak około 1868 roku udało się odzyskać część dawnych ziem i zakon mógł funkcjonować a w 1918 roku ponownie uzyskał rangę opactwa.

Podczas okupacji zakonnicy ukrywali w budynkach klasztoru wielu uchodźców.

Obecnie zakon prowadzi gospodarstwo rolno-hodowlane.

Jednym z wychowanków cysterskiej szkoły elementarnej był znany w okresie Młodej Polski pisarz Władysław Orkan. W muzeum znajduje się sala poświęcona pisarzowi.

Cystersi znani byli także z produkcji piwa według własnej receptury. Także w Szczyrzycu istniał browar, który jednak po wojnie znacjonalizowano. Zakonnicy odzyskali go w 1993 roku, ale kilka lat później, z powodu zadłużenia, browar zamknięto.