Balice - pałac Radziwiłłów

Podkrakowskie Balice ( powiat krakowski, gmina Zabierzów) od wieków były siedzibą rodów rycerskich, magnackich i szlacheckich. Jedną z okazalszych rezydencji, na wzór willi włoskiej, wznieśli tutaj w XVI wieku Bonerowie. Rezydencję tę rozbudował później ród Firlejów.

Jednak prawdziwy renesans Balice, jako siedziba magnacka, przeżywały od lat 80-tych XIX wieku. Wtedy to majątek zakupił, od węgierskiej rodziny Homolacsów, Dominik Radziwiłł.

Na zlecenie nowego właściciela i jego żony Dolores ( z pochodzenia Hiszpanki) nastąpiła wielka przebudowa, istniejącego od czasów Szembeków ( koniec XVII wieku), pałacu.

Prace budowlane trwały w latach 1887-1894 i prowadzone były wg projektu i pod nadzorem architekta Tadeusza Stryjeńskiego, we współpracy z Zygmuntem Haendlem. Podczas przebudowy obiektu odkryto piwnice dawnego dworu Bonerów, nakryte sklepieniami kolebkowymi oraz gotyckie portale. Odsłonięto także, na jednej z elewacji, sgraffito ze znakiem masońskim. Pochodzi ono, prawdopodobnie, z czasów, gdy właścicielką pałacu, na początku XIX wieku, była Urszula Darowska. Syn Darowskiej, o imieniu Soter, był członkiem loży masońskiej.

W wyniku przebudowy powstała okazała, murowana rezydencja neobarokowa złożona z kwadratowego, piętrowego, korpusu głównego z ryzalitami bocznymi i z parterowym ryzalitem na osi, otoczonym dwuramiennymi półkolistymi schodami na taras. Schody zdobią balustrady z tralkami. Na piętrze ryzalit zdobi czterokolumnowy portyk z trójkątnym przyczółkiem i kartuszem herbowym. Od wschodu korpus połączony jest ze skrzydłem bocznym galerią, na piętrze złożoną z przeszklonych arkad. Ważnym elementem dekoracyjnym budynku są obramienia okien, zdobione stylizowanym monogramem Dominika i Dolores Radziwiłłów. Dolne partie elewacji pokryte są delikatnym boniowaniem.

Pałac otoczony jest rozległym parkiem w stylu angielskim, częściowo jednak nawiązującym do dawnego ogrodu włoskiego.

Pałac po przebudowie pełnił funkcje letniej rezydencji jego właścicieli.

Obok pałacu wzniesiona została oficyna, gdzie Radziwiłłowie mieszkali w czasie ostatniej wojny, po wyrzuceniu ich przez hitlerowców z pałacu.

Radziwiłłówie byli właścicielami majątku Balice do 1945 roku. Po wywłaszczeniu obiekt wraz z parkiem przeszedł na własność Uniwersytetu Jagiellońskiego, który utworzył tutaj Zootechniczny Zakład Doświadczalny, przekształcony następnie w Instytut Zootechniki. Instytut odnowił budynek i zarządza nim do dzisiaj. W pałacu znajduje się centrum konferencyjno-bankietowe oraz hotel.

Od 2010 roku Radziwiłłówie starają się o odzyskanie pałacu wraz z parkiem.

widok ogólny

widok ogólny - zbiory NAC

elewacja główna

widok na ryzalit

ryzalit i reprezentacyjne schody

kolumny portyku

tympanon z herbem

herb Radziwiłłów

schody

fragment schodów

elewacja ogrodowa

łącznik z galerią

arkada wiaduktu

wejście na schody ogrodowe

schody do ogrodu

schody do ogrodu - zdjęcie zbiory NAC

droga z parku na wiadukt

ogród włoski

fragment szpalerów ogrodu włoskiego

elewacja boczna

elewacja z balkonem

balkon elewacji bocznej

skrzydło boczne

widok od strony łącznika

widok na skrzydło boczne

salon - zdjęcie ze zbiorów CBN Polona

hall - zdjęcie NAC

salonik - zdjęcie NAC

dawna brama wjazdowa

budynek przy dawnej bramie wjazdowej

widok od strony dawnego wjazdu

widok na pałac z parku

okno

monogram właścicieli na kartuszu nad oknem

graffitti- znak masoński

fragment parku angielskieg

aleja parkowa