gatoma - na tropie zabytków: stycznia 2014

czwartek, 30 stycznia 2014

Chrzanów - kościół św. Mikołaja

Gotycki kościół parafialny w Chrzanowie ( powiat chrzanowski, gmina Chrzanów) powstał w pierwszej połowie XIV wieku w miejscu wcześniejszego, wzniesionego z drewna.

Jest to budowla jednonawowa z łamanego kamienia wapiennego. Początkowo posiadała prezbiterium zamknięte ścianą prostą i szerszą, krótką nawę. W latach 20-tych XV wieku zmieniono zamknięcie prezbiterium na wieloboczne i wydłużono je. Dobudowano także od zachodu wieżę z przedsionkiem.

Kolejne przekształcenia miały miejsce w wieku XVI, gdy rodzina Dembińskich, właścicieli miasta, dobudowała do nawy od północy swoją rodową kaplicę.

Kolejne przebudowy i modernizacje miał miejsce w XVIII wieku ( barokizacja) oraz na początku XX wieku ( modernizm). W czasie tej ostatniej przebudowy powstała nowa nawa oraz kaplica od południa. Zmianom uległ także wygląd wolnostojącej barokowej dzwonnicy.

We wnętrzu z cenniejszych elementów należy wymienić barokowy ołtarz boczny z czarnego marmuru, pochodzący z około 1600 roku, pozyskany z kościoła klasztornego w Czernej.

W ołtarzu głównym znajdują się barokowe figury z jednego z ołtarzy kościoła Mariackiego w Krakowie.

Przed ołtarzem umieszczona została barokowa chrzcielnica z czarnego marmuru dębnickiego oraz manierystyczny świecznik z brązu pochodzący z warsztatu norymberskiego artysty Hansa Fischera.

widok ogólny

widok od prezbiterium

prezbiterium

widok na elewację południową

fragment fasady

kaplica południowa

wnętrze

łuk tęczowy

ołtarz główny

fragment ołtarza głównego

ołtarz boczny

barokowy ołtarz w kaplicy Dembińskich

chrzcielnica

ambona

witraż

obraz

epitafium w kaplicy

dzwonnica

poniedziałek, 20 stycznia 2014

Konary- dwór zwany "Dworem Grabowskich"

Wieś Konary ( powiat krakowski, gmina Mogilny) od drugiej połowy XIX wieku należała do rodziny Grabowskich. Ale nie oni, prawdopodobnie, byli fundatorami obecnego dworu.

Budynek powstał bowiem w 1920 roku, kiedy Grabowscy nie byli już właścicielami majątku. Pod koniec XIX wieku, jako właścicielka dóbr wymieniona jest Felicja Malinowska.

Dwór zbudowano w formie willi. Jest to budynek drewniany, na planie prostokąta, podpiwniczony, nakryty dachem mansardowym. Posiada ryzalit od południa i betonowe schody wachlarzowe prowadzące do głównego wejścia.

Przypuszcza się, że dwór ten powstał w miejscu wcześniejszego założenia dworskiego.

Po wojnie, do roku 1952, mieściła się tutaj szkoła rolnicza a następnie spółdzielnia produkcyjna, która dwór wyremontowała i zaadoptowała do swoich potrzeb, przebudowując wnętrze.

Obecnie budynek nie jest użytkowany.

elewacja południowa

zdjęcie przedwojenne dworu pochodzi z książki "Dwór polski w starej fotografii"

strona północna dworu

dwór od bocznej drogi

widok z boku

środa, 15 stycznia 2014

Kraków-Krzesławice- drewniany kościół pw św. Jana Chrzciciela

Drewniany kościół św. Jana Chrzciciela i Matki Boskiej Szkaplerznej w Krakowie – Krzesławicach stoi w sąsiedztwie dworku Jana Matejki.

Zbudowany został w latach 1633-1648 w konstrukcji zrębowej i pokryty dachem z gontu. Jednonawowa świątynia posiadała pierwotnie wieżę z izbicą.

W XVIII wieku dobudowano kaplicę a w XIX wieku zakrystię. W latach 1913-1916 zmieniono bryłę kościoła dostawiając murowaną część nawy i nową, prostokątną wieżę, która zastąpiła starą.

Kościół nie stoi na swoim pierwotnym miejscu. W latach 80-tych XX wieku został tutaj przeniesiony z Jawornika koło Myślenic. Ponieważ ówczesne władze nie zgodziły się na budowę nowego kościoła parafialnego w Krzesławicach, postanowiono przenieść tutaj nieczynną świątynię z Jawornika.

Zgoda władz związana była z planami otwarcia w tym miejscu niewielkiego skansenu, którego„ eksponatem” miał być m.in. kościół. Skansenu nie utworzono a kościół, zrekonstruowany w latach 1984-1997, stał się z czasem świątynią filialną pobliskiej parafii św. Wincentego.

Podczas przenosin odkryto na deskach ścian zachowane polichromie, które odrestaurowano.

widok ogólny

fasada

wejście

wieża

elewacja boczna

okno

wnętrze

widok na prezbiterium

ołtarz główny

krucyfiks

rzeźba w ołtarzu głównym

polichromia w prezbiterium

fragment polichromii

polichromia - postać

ambona

piątek, 10 stycznia 2014

Niepołomice- zamek królewski

Pierwsza warownia została wzniesiona w Niepołomicach ( powiat wielicki, gmina Niepołomice) w połowie XIV wieku z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. Monarcha często w niej przebywał a wraz z pobytem dworu rozwijała się osada. Upodobania do niepołomickiego zamku podzielał także król Władysław Jagiełło, korzystając z pobliskiej puszczy jako miejsca polowań.

W połowie XV wieku zamek stał się zastawem królewskim i pozostawał, aż do początku XVI wieku, w rękach prywatnych.

Zasadnicza zmiana w wyglądzie budowli przypada na okres panowania ostatnich Jagiellonów, w szczególności króla Zygmunta Augusta. Władca ten zlecił kontynuowanie rozpoczętej przez ojca przebudowy zamku. Prace trwały w latach 1550-1571 a prowadził je budowniczy Tomasz Grzymała przy pomocy polskich i włoskich rzemieślników.

Z inicjatywy obu Jagiellonów zamek został przekształcony w renesansową rezydencję. Powstało dwukondygnacyjne, czteroskrzydłowe założenie, z dziedzińcem wewnętrznym otoczonym drewnianymi krużgankami. Krużganki te, po pożarze w 1550 roku, zostały zastąpione murowanymi.

Północne skrzydło zamku pełniło funkcje mieszkalne a skrzydło południowe przeznaczono na cele reprezentacyjne. Na narożach wzniesiono niewielkie wieżyczki z klatkami schodowymi wewnątrz.

Od południa do zamku przylegał ogród włoski.

Rezydencja uległa częściowemu zniszczeniu podczas „potopu szwedzkiego”.

Po rozbiorach Polski, Austriacy zamienili zamek na koszary a część budynku ( piętro ) rozebrali.

Z czasem, przez niewłaściwe użytkowanie, rezydencja coraz bardziej niszczała. W okresie międzywojennym i po wojnie znajdowały się w niej instytucje użyteczności publicznej.

Dopiero rok 1991 przyniósł korzystną zmianę. Zamek przejęła Gmina Niepołomice i rozpoczęła jego renowację.

Obecnie pięknie odnowiona dawna królewska rezydencja pełni rolę centrum kulturalno-biznesowego. Znajdują się w niej między innymi muzeum i hotel.

W podziemiach zamku w Niepołomicach umieszczony jest, podobno, czakram- magiczny kamień z kaplicy Gereona na Wawelu. Kamień ten, według legendy, przywiózł król Kazimierz Wielki, jako kamień węgielny pod budowę zamku. Czakram ma mieć właściwości lecznicze.